Ψάξε για τη γυναίκα μέσα στο φόρεμα. Αν δεν υπάρχει γυναίκα, δεν υπάρχει φόρεμα.
Η Γκαμπριέλ Μπονέρ Σανέλ γεννήθηκε στις 19 Αυγούστου 1883 στο Saumur στην κοιλάδα του Λίγηρα της της Δυτικής Γαλλίας. Ο πατέρας της, Αλμπέρ , ήταν πλανόδιος πωλητής ρούχων και η μητέρα της, Εζενί , πλύστρα σ’ ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα για απόρους. Το όνομα Γκαμπριέλ το πήρε από την νοσοκόμα που βοήθησε την μητέρα της στον τοκετό.
Τα έτσι και αλλιώς φτωχικά παιδικά της χρόνια ,ακολούθησε ο θάνατος της μητέρας της από την φυματίωση. Mια αρρώστια ανίατη εκείνη την εποχή με χιλιάδες θύματα. Έτσι η μικρή Γκαμπριέλ κατέληξε σε ένα ορφανοτροφείο καλογραιών. Εκεί έμαθε την τέχνη της ραπτικής και επηρεάστηκε από το απλό ,μονοκόμματο αλλά άνετο φόρεμα των μοναχών.
Νεαρή έφηβη αποφάσισε πως ήθελε να ζήσει αλλιώς την ζωή της
Δούλευε ως μοδίστρα και παράλληλα άρχισε να εμφανίζεται ως τραγουδίστρια στο διάσημο κλαμπ Μουλέν Ρουζ .Εκεί την <βάφτισαν ><Κοκό>. Για την προέλευση του υποκοριστικού της υπάρχουν πολλές εκδοχές. Eίτε από τη λέξη cocotte (κοκότα) ,που δεν ήταν κολακευτική ,είτε από τα δημοφιλή τραγούδια εκείνης της εποχής «KoKoRiKo» και «Quiqu’avuCoco», τα οποία τραγουδούσε συνεχώς. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, που κυκλοφορούσε την εποχή της μεγάλης της δόξας στα παρισινά σαλόνια, η Σανέλ αποκλήθηκε Κοκό, επειδή διοργάνωσε τα καλύτερα πάρτι στο Παρίσι, όπου προσφερόταν άφθονη κοκαΐνη! Ή ίδια ήταν πασίγνωστο ότι ήταν εθισμένη στις ναρκωτικές ουσίες και παρέμεινε ως το τέλος της ζωής της χρήστρια μορφίνης.
Στο Μουλέν Ρουζ ,μπορεί να μην καθιερώθηκε ως τραγουδίστρια αλλά έκανε πολλές γνωριμίες τις οποίες εκμεταλλεύτηκε με τον πιο συμφέροντα τρόπο.
Το 1906 στο κλαμπ, γνώρισε τον Ετιέν Μπαλσάν
Έναν πρώην αξιωματικό του ιππικού και γόνο πλούσιας οικογένειας υφαντουργών, με τον οποίο πέρασε τρία χρόνια πλούσιας ζωής. Αμέσως μετά έκανε σχέση με τον φίλο του, τον Άγγλο λογαχό Άρθουρ “Μπόι” Κέιπελ. Επίλεκτο μέλος της αγγλικής υψηλής κοινωνίας, ο οποίος χρηματοδότησε και τα πρώτα της σχέδια στον κόσμο της μόδας.
το 1913, άνοιξε ένα μικρό κατάστημα στη Ντοβίλ, στο οποίο πουλούσε καπέλα. Σε αντίθεση με τα πλατύγυρα καπέλα της εποχής με τα εξωφρενικά στολίδια ,η Κοκό δημιούργησε μικρά κομψά καπελάκια με στενό γείσο. Όταν ρωτήθηκε σχετικά με αυτό, είπε: «πώς μπορεί να λειτουργήσει το μυαλό κάτω από αυτές τις συνθήκες;». Ακολούθησε ένα ακόμα κατάστημα στην τουριστική πόλη Ντωβίλ. Η επιτυχία ήταν άμεση .
Σε λίγο καιρό τα δύο καταστήματα απασχολούσαν πάνω από 300 άτομα!
Στα πρώτα της βήματα ,για να κάνει γνωστή την δουλειά της στο κόσμο χρησιμοποιούσε την αδερφή της και τη θεία της ως μοντέλα, αναγκάζοντάς τις να κυκλοφορούν στους δρόμους της πόλης φορώντας τις δημιουργίες της. Γιατί όπως έλεγε η ίδια :< Η μόδα που δεν φτάνει στους δρόμους δεν είναι μόδα.>!
Στα 26 της χρόνια άνοιξε το πρώτο της μαγαζί στο Παρίσι με ρούχα. Ενώ 3 χρόνια αργότερα κυκλοφόρησε το περίφημο άρωμα Chanel No.5.
Ήταν το πρώτο άρωμα από σχεδιαστή ρούχων στην ιστορία της αρωματοποιίας και οι ευθείες γραμμές του μπουκαλιού, το έκαναν να ξεχωρίζει από τα άλλα εξεζητημένα μπουκάλια αρωμάτων της εποχής . Το Νο. 5 λέγεται ότι “βαφτίστηκε” έτσι επειδή ένα μέντιουμ είχε πείσει την Κοκό πως αυτός ήταν ο τυχερός της αριθμός. Στην πραγματικότητα ,ήταν το πέμπτο πείραμα στην πορεία δημιουργίας του. Έγινε αμέσως δημοφιλές αλλά έχει μείνει ιστορική η απάντηση τηςMέριλινΜονρό όταν ρωτήθηκε τί φορά στο κρεβάτι της :<Δύο σταγόνες Chanel Νο.5.Δεν χρειάζομαι τίποτε άλλο.>
Μέχρι σήμερα το άρωμα θεωρείται κλασσικό συμπλήρωμα της γυναικείας εμφάνισης.
Κάθε 30 δευτερόλεπτα, σε όλο τον κόσμο, πωλείται ένα μπουκάλι Chanel Νο.5
Μέσα σε πέντε χρόνια είχε επιβληθεί, προκαλώντας επανάσταση στο γυναικείο ντύσιμο, με ένα απλό και άνετο στυλ, που ο συνεταίρος της Πολ Πουαρέ αποκαλούσε «lemisérabilisme de luxe», «φτωχοπροδρομισμό πολυτελείας»
Η ίδια συνήθιζε να ντύνεται µε ανδρικά ρούχα. Τα δανειζόταν από τις ντουλάπες των εραστών της και τα προσάρμοζε πάνω της . Παρατήρησε πόσο άνετα και βολικά ήταν ,ενώ οι γυναίκες ήταν υποχρεωμένες να καταπιέζονται μέσα σε στενά ρούχα και τους απαραίτητους κορσέδες. Η εικόνα της θύμιζε µικρό αγόρι. Όταν μάλιστα έκαψε τα μαλλιά της κατά λάθος , τα έκοψε εντελώς και έκανε μία εμφάνιση στο Παρίσι, αρχίζοντας την <μόδα> με τα κοντοκουρεμένα μαλλιά που υιοθετήθηκε αυτομάτως από τις νέες κοπέλες. Δημιούργησε το πρωτοποριακό για την εποχή ανδρόγυνο στυλ, το οποίο, επίσης, περιλάμβανε το γυναικείο πουκάμισο και τη γραβάτα, που κανένας άλλος σχεδιαστής δεν είχε τολμήσει να χρησιμοποιήσει .
Έκανε μόδα την ανάγκη για άνεση στις κινήσεις
Την ανυπακοή σε ότι άβολο πρότειναν οι μόδιστροι της Μπελ Εποκ και την αναζήτηση της <πολυτελούς απλότητας>. Επειδή δεν άντεχε οικονομικά τα μοδάτα ρούχα της περιόδου, τα απέρριψε και έφτιαξε δικά της, χρησιμοποιώντας σπορ σακάκια και γραβάτες, που μόνο οι άντρες φορούσαν στην καθημερινότητά τους.
Επηρεασμένη από το γιότινγκ, έφτιαχνε ναυτικά µπουφάν, µαγιό, µπερέδες, ναυτικά παντελόνια και µπλούζες. Μάλιστα η ίδια φορούσε παντελόνια καμπάνα στη Βενετία για να μπαινοβγαίνει ευκολότερα στις γόνδολες. Έτσι λοιπόν ξεκίνησε μια επανάσταση στο σχεδιασμό των παντελονιών. Εξελίχθηκαν σε άνετα ρούχα σε φαρδιές γραμμές, που αμέσως αντέγραψαν οι τολμηρές νεαρές.
Το πασίγνωστο ταγέρ της Σανέλ
Πρωτοεμφανίστηκε το 1923 και τελειοποιήθηκε την δεκαετία του ΄50. Περιελάμβανε μια φούστα στο μήκος του γονάτου. Για πρώτη φορά στην ιστορία της γυναικείας μόδας, οι γυναίκες έδειχναν τους γυμνούς τους αστραγάλους σε δημόσια θέα. Οι πάντες είχαν εκπλαγεί και τα σχόλια <έδιναν και έπαιρναν>.Η αποδοχή του όμως από τις γυναίκες δεν άφησε περιθώρια αμφισβήτησης ή κακοήθους αρνητικής κριτικής στους συντηρητικούς κριτικούς μόδας. Το κλασικό ταγέρ Σανέλ έχει “boxy” ,τετράγωνες, γραμμές. Έχει λεπτή και συγκεκριμένη πλέξη ,που είναι μια μοναδική τεχνική που εφαρμόζεται στους αργαλειούς. Ενώ το σακάκι ευθυγραμμίζεται με τη φούστα και έχει μαύρα τελειώματα.
Τα κουμπιά είτε μοιάζουν με νομίσματα, είτε είναι< χρυσά >με το λογότυπο “CC” (Coco)επάνω τους και συνδυάζονται με μεγάλα μαργαριταρένια κολιέ. Υπάρχει στη μέση της φούστας πάντα ένα ζωνάρι από αδρό ύφασμα, για να μην σηκώνεται η μπλούζα ή το πουκάμισο κατά τις κινήσεις. Το φερμουάρ τοποθετείται στην πλευρά της φούστας για να είναι πιο άνετη. Το να φοράει κάποιος ένα ταγέρ Σανέλ, είναι όπως το να φοράει ένα οποιοδήποτε άλλο κομψό ταγέρ, το οποίο, όμως, έχει φτιαχτεί ειδικά για να ταιριάζει στις κινήσεις αυτής που το φορά και να διατηρεί την τέλεια χάρη και την κομψότητά του, χωρίς να χάνει το αρχικό σχήμα του
Το 1925 η Σανέλ εισήγαγε τις πλεκτές ζακέτες και τα πλεκτά μάλλινα πουλόβερ, διακοσμημένα συνήθως με χάντρες ,που μέχρι τότε δεν τολμούσε να φορέσει καμιά κομψή γυναίκα ,τουλάχιστον σε δημόσιους χώρους.
Επέβαλε το casual ντύσιμο που συνόδευε με δίχρωμες ,μπεζ με μαύρη μύτη ,μπαλαρίνες ,τελείως ίσιες ,χωρίς τακούνι ,πράγμα αδιανόητο για τις Κυρίες του καλού κόσμου και όχι μόνο.
Για να εξυπηρετήσει την άνεση ,το μόνιμο ζητούμενο της,πρώτη χρησιμοποίησε τα υφάσματα ζέρσεΐ που ήταν ελαστικά και δεν εμπόδιζαν τις κινήσεις.
«Η απλότητα είναι η κεντρική ιδέα όλης της αληθινής κομψότητας»
Ακολούθησε το «μικρό μαύρο φόρεμα» το 1926 , το οποίο έφερε πολλές καινοτομίες. Είχε κοντύνει το μήκος του, η μέση δεν ήταν πλέον ασφυκτικά στενή και μπορούσε να φορεθεί και την ημέρα και το βράδυ, ανάλογα με το είδος των αξεσουάρ που το συνόδευαν. Ήταν το πρώτο ρούχο που διέθετε αυτό το προσόν : να μετατρέπεται από πρωινό σε βραδινό με την προσθήκη ενός κοσμήματος. Το αγαπημένο κόσμημα της Κοκό ήταν πολλές σειρές από πέρλες. Η ίδια είπε στο περιοδικό Harper’sBazaar: «η απλότητα είναι η κεντρική ιδέα όλης της αληθινής κομψότητας»,
Σχεδίασε και ανέπτυξε μια σειρά κοσμημάτων που εμπνεύστηκε από το «ΑρΝτεκό» κίνημα της τέχνης της δεκαετίας του 1930.
Η Σανέλ ήταν η πρώτη σχεδιάστρια που έφερε τη μονοχρωμία στην εξωτερική εμφάνιση δημιουργώντας το totallook που μέχρι σήμερα είναι εξίσου αγαπητό.
Εισήγαγε το ethnic ντύσιμο εμπνευσμένο από την Ασία και το gypsylookμε απαραίτητο αξεσουάρ το ντραπέ τουρμπάνι ,που φορέθηκε από πολλές σταρ του Χόλυγουντ.
Δημιούργησε ένα μοναδικό δικό της στυλ .Λέει η ίδια :<Η μόδα περνάει, μόνο το στυλ μένει πάντα το ίδιο.><Ήθελα να δώσω στη γυναίκα άνετα ρούχα που θα ρέουν στο σώμα της. Μία καλοντυμένη γυναίκα νιώθει σαν να είναι γυμνή.>
Δεν θεωρούσε την μόδα <δικτατορία> .
Έλεγε :<Η κομψότητα δεν έχει να κάνει με το να βάλεις ένα καινούργιο φόρεμα.>< Το καλύτερο χρώμα στον κόσμο είναι το χρώμα που σου πάει, όπως τα ωραιότερα μάτια είναι εκείνα που μας κοιτούν με τρυφερότητα.>
Η <επανάσταση > όμως που προκάλεσε αλλάζοντας τα πρότυπα της εποχής της ήταν το μαυρισμένο δέρμα. Συνέβη άθελά της , κατά τη διάρκεια των διακοπών της στη γαλλική Ριβιέρα την δεκαετία του 1920. Της άρεσε ,το υιοθέτησε και ακολούθησαν όλες οι γυναίκες αλλά και οι άνδρες μέχρι τις ημέρες μας. Μέχρι τότε το λευκό δέρμα δήλωνε την υψηλή κοινωνική θέση και τον μεγάλο πλούτο. Δηλαδή ότι κάποιος ήταν αρκετά πλούσιος ώστε να μισθώνει άλλους για να κάνουν χειρωνακτική εργασία στην ύπαιθρο ή τα αγροκτήματα.
Στην Ευρώπη, κατά τη διάρκεια του 18ου και του 19ου αιώνα, το λευκό, άσπιλο δέρμα θεωρήθηκε ιδιαίτερα ελκυστικό για τις γυναίκες, που έκαναν τα πάντα ,από παρασόλια και εγκλεισμό σε εσωτερικούς χώρους, έως επικίνδυνα ,όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, καλλυντικά με μόλυβδο που έδιναν στην επιδερμίδα ολόλευκο χρώμα.
Έτσι πέθανε η βασίλισσα Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίας. Μέχρι τη δεκαετία του 1960, η προηγούμενη κοινωνική σημασία ενός μαυρίσματος είχε αντιστραφεί. Το επιχαλκωμένο δέρμα μεταξύ των λευκών δήλωσε συχνά την υψηλή κοινωνική θέση, τον πλούτο και την υγεία. Ενδεχομένως γιατί οι πλούσιοι έχουν πολύ περισσότερο ελεύθερο χρόνο και την οικονομική δυνατότητα να πηγαίνουν συχνά διακοπές σε ηλιόλουστα εξωτικά μέρη.
Η Σανέλ σχετίστηκε με το μοντέρνο κίνημα
Πολλοί εκπρόσωποι του έγιναν στενοί της φίλοι: Ο Σεργκέι Ντιάγκιλεφ, ο Πάμπλο Πικάσο, ο Ικγόρ Στραβίνσκι και ο Ζαν Κοκτώ. Όπως αυτοί οι καλλιτέχνες, έτσι και η ίδια ήταν αποφασισμένη να σπάσει τους παλαιούς κώδικες και να βρει ένα τρόπο να εκφραστεί. Οι κορυφαίοι καλλιτέχνες του καιρού της την θεωρούσαν <συνάδελφο>. Ο Κοκτώ κάποτε είπε γι’ αυτήν : «Ήταν κάτι σαν θαύμα. Δούλεψε στον κόσμο της μόδας με κανόνες οι οποίοι είχαν αξία μόνο για τους ζωγράφους, τους ποιητές και τους μουσικούς».
Την τεράστια επιτυχία της στην μόδας, ήρθαν να επισκιάσουν οι πολιτικές της απόψεις. Υπήρξε σφοδρή αντισημίτρια και κατά πολλούς οπαδός του φασισμού.Το 1938 αποσύρθηκε , έκλεισε τις επιχειρήσεις και άφησε στο δρόμο χιλιάδες εργαζομένους. Κατά τη Γερμανική Κατοχή της Γαλλίας κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Σανέλ κατηγορήθηκε για τη συνεργασία της με τους Ναζί .Το βέβαιο είναι πως διατηρούσε ερωτική σχέση με τον στρατηγό των Ες-Ες, Βάλτερ Σέλενμπεργκ και είχε κοινωνικές επαφές με όλους τους ανώτερους αξιωματικούς του στρατού κατοχής
«Στο κρεβάτι με τον εχθρό: Ο μυστικός πόλεμος της Κοκό Σανέλ»
Στο βιβλίο του Αμερικανού δημοσιογράφου Χαλ Βον ο οποίος συνέλεξε στοιχεία από τα γαλλικά, γερμανικά και αμερικανικά αρχεία της εποχής με τίτλο: «Στο κρεβάτι με τον εχθρό: Ο μυστικός πόλεμος της Κοκό Σανέλ», αναφέρεται ότι η «μητέρα του στυλ, Σανέλ», στα 57 της χρόνια ,στρατολογήθηκε από την Άμπβερ. Τις μυστικές υπηρεσίες του γερμανικού στρατιωτικού επιτελείου, για να γίνει ο πράκτορας F-7124. Κωδική ονομασία του Γουέστμινστερ, του ονόματος του πρώην εραστή και φίλου της του δούκα του Γουέστμινστερ.
Αποστολή της, ήταν η στρατολόγηση νέων κατασκόπων. Για αυτό τον λόγο ταξίδεψε το 1941 στην Ισπανία με τον συμπατριώτη της , πράκτορα της Γκεστάπο, Βαρώνο Λουί ντε Βοφρελάν. Η Κοκό ήλπιζε ότι με τη δράση της θα κατάφερνε την απελευθέρωση του ανιψιού της Αντρέ από το ναζιστικό στρατόπεδο στο οποίο ήταν φυλακισμένος. Κατά τη διάρκεια της αποστολής γνώρισε τον βαρώνο Χανς Γκίντερ φον Ντινκλάτζ. Πράκτορα των ναζί και αξιωματικό του γερμανικού στρατού, ο οποίος έγινε σύντροφός της για πολλά χρόνια.
Οι γνωριμίες της και κυρίως ησχέση της με τον Ντε Βοφρελάν άνοιξαν στην Κοκό τις θύρες του υπερπολυτελούς ξενοδοχείου Ritzστο Παρίσι , που τελικώς έγινε σπίτι της για περισσότερα από 37 χρόνια και λέγεται ότι το δωμάτιο της στο ξενοδοχείο<έγινε άντρο>της ναζιστικής Γερμανίας.
Σύμφωνα με τον Χαλ Βον ,οι οικονομικές απολαβές της Σανέλ από τις δοσοληψίες της με τους ναζί ήταν σημαντικές. Ενώ με τις γνωριμίες της προσπάθησε να προωθήσει και τις επιχειρηματικές της δραστηριότητες.
Η ίδια ουδέποτε παραδέχθηκε ότι είχε αναπτύξει την παραμικρή σχέση με το κατοχικό καθεστώς.
Μετά την απελευθέρωση της Γαλλίας το 1944, η Κοκό Σανέλ συνελήφθη με την κατηγορία ότι συνεργάστηκε με τους ναζί. Αλλά η προσωπική παρέμβαση του Ουίνστον Τσώρτσιλ ,που ήταν θερμός προσωπικός της φίλος, ήταν αρκετή για να αφεθεί ελεύθερη.
Αυτοεξορίστηκε για πολλά χρόνια στην Ελβετία.
Το 1954 επανήλθε στο Παρίσι και στο προσκήνιο της υψηλής ραπτικής, παρουσιάζοντας ολοκληρωμένο το κλασικό «ταγιέρ Σανέλ». Η επιτυχία επανήλθε. Έκτοτε οι δημιουργίες της χαρακτηρίζονται <κλασσικές> και φοριούνται ακόμη .Κυριάρχησε για σχεδόν έξι δεκαετίες στον χώρο της μόδας .
Η κυριαρχία της δεν αμφισβητήθηκε ακόμη και όταν εμφανίστηκαν στο προσκήνιο ονόματα όπως του LouisVuitton ,του Ζαν-Πολ Γκοτιέ ,του Πιερ Καρντέν του Ρενέ Λακόστ ,του Πιερ Μπαλμέν,του Κριστιάν Ντιόρκ.α
Η ίδια δεν παραδέχτηκε ποτέ και κανέναν ανώτερο της. Φαρμακερή ήταν η δήλωσή της για τον Ιβ Σεν Λοράν: «Διαθέτει εξαίσιο γούστο. Όσο περισσότερο µε αντιγράφει, τόσο το γούστο του βελτιώνεται».
Δύο νέες βιογραφίες ,η <ΚοκόΣανέλ: Μία ιδιωτική ζωή> της Λίζας Τσάνεϊ και η «Σανέλ» που υπογράφει μεταξύ άλλων και η κόρη του ανιψιού της, Γκαμπριέλ ΠαλάςΛαμπρουνί ,περιέχουν συγκλονιστικά στοιχεία για τη σκοτεινή πλευρά της Κοκό, τη χρήση οπιούχων, την αμφισεξουαλικότητά της αλλά και την άστατη ερωτική της ζωή. Η δέυτερη ,στηρίζεται σε επιστολές που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα και σε έγγραφα που βρέθηκαν στα ελβετικά ομοσπονδιακά αρχεία.
Η ΚοκόΣανέλ δεν παντρεύτηκε ποτέ, αν και από το κρεβάτι της πέρασαν αναρίθµητοι, διάσηµοι και µη, εραστές. Κάποτε αρνήθηκε να παντρευτεί έναν πάµπλουτο δούκα, δηλώνοντας : «Υπάρχουν πάρα πολλές δούκισσες, αλλά µόνο µία Κοκό»…
Πέθανε μόνη, στη Λωζάνη της Ελβετίας το 1971, σε ηλικία 87 ετών.
Πριν από το θάνατό της, ένα κοστούμι της ή μια βραδινή τουαλέτα της στοίχιζε τουλάχιστον 12.000 δολάρια !
Μετά τον θάνατο της , αρκετοί από τους βοηθούς της συνέχισαν στα χνάρια της. Έως ότου ανέλαβε ο Καρλ Λάγκερφελντ το κομμάτι της υψηλής ραπτικής το 1983 και το πρετ-α-πορτέτo 1984.
Παρόλες τις διαφορετικές απόψεις για την ζωή και τη δράση της ,πρέπει να παραδεχτούμε ότι υπήρξε μια γυναίκα μπροστά από την εποχή της. Ίσως η πρώτη γυναίκα στο κίνημα απελευθέρωσης των γυναικών. Η φήμη της Σανέλ και το ύφος της, παρέμειναν περισσότερο από τη ζωή της. Η Σανέλδεν χαρακτήρισε ποτέ τον εαυτό της <φεμινίστρια>,αλλά το πρακτικό, αθλητικό της ντύσιμο που επέβαλε ,επέτρεπε στις γυναίκες να αφήσουν τους κορσέδες πίσω τους ,τις ελευθέρωνε κινησιολογικά και τους έδωσε αυτοπεποίθηση.
Αναμφισβήτητα είναι κορυφαία φιγούρα και <ρυθμιστής > της μόδας μιας μεγάλης χρονικής περιόδου. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως το περιοδικό TIME την κατέταξε ανάμεσα στους 100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον 20ό αιώνα.
Η πεποίθηση της ότι «η ομορφιά κρύβεται μέσα στην απλότητα», κάνουν τα λόγια της διαχρονικά.
Το δε κορυφαίο για μια σχεδιάστρια μόδας είναι η αναγνώριση πως αξία σε μια γυναίκα δεν δίνει το ένδυμα που φορά ακόμα και αν πρόκειται για μια πανάκριβη δημιουργία του διασημότερου σχεδιαστή :< Ψάξε για τη γυναίκα μέσα στο φόρεμα. Αν δεν υπάρχει γυναίκα, δεν υπάρχει φόρεμα.>
Φιλαρέτη Καλομενίδου, Εκπαιδευτικός.
Δείτε επίσης:
Jane Morris Goodall: Mελετώντας τους χιμπατζήδες επαναπροσδιόρισε τον άνθρωπο
Διεθνής ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών- Βίντεο
