Η Τζέιν Γκούντολ γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1934
Mεγάλωσε στο Μπόρνμουθ, στις νότιες ακτές της Αγγλίας. Από νήπιο σχεδόν έδειξε την μεγάλη της αγάπη για τα ζώα καθώς και την αστείρευτη περιέργεια της σχετικά με την φυσιολογία και την συμπεριφορά τους.
Η ίδια ξεκίνησε μία από τις ομιλίες της ως εξής :<Μια φορά κι έναν καιρό, ένα μικρό κοριτσάκι μεγάλωνε στο προπολεμικό Λονδίνο σε μια οικογένεια περιορισμένων οικονομικών δυνατοτήτων, αλλά με έναν τεράστιο πλούτο: μια μητέρα γεμάτη κατανόηση! Τόση κατανόηση ώστε να μην αποπάρει το ενάμισι έτους κοριτσάκι της όταν κουβαλούσε στο κρεβάτι του τα σκουληκάκια που έβρισκε στον κήπο!> Διηγείται ακόμη πολλά περιστατικά από τα παιδικά της χρόνια με τέτοιες <ζαβολιές> στις οποίες την ωθούσε η ανάγκη της να μάθει για τα ζώα και να τα καταλάβει.
Κατά την διάρκεια μιας επίσκεψης σε φιλικό αγρόκτημα ,η 4χρονη Τζέιν εξαφανίστηκε για ώρες.Έντρομοι όλοι έψαχναν παντού ,ελπίζοντας στο μη χειρότερο ,ώσπου αποφάσισαν να καλέσουν την Αστυνομία. Τότε εμφανίστηκε η Τζέιν γεμάτη φτερά ,πούπουλα και κοτίσιες κοτσιλιές .Με ένα θριαμβευτικό χαμόγελο ανακοίνωσε στους άναυδους αναζητητές της ότι , μια δύστροπη κότα ,αρνιόταν να γεννήσει ένα αυγό παρουσία της. Έτσι εκείνη κρύφτηκεστο κοτέτσι και περίμενε υπομονετικά. <Τώρα ξέρω πως οι κότες γεννούν τα αυγά!> αναφώνησε από την αγκαλιά της ανακουφισμένης μητέρας της.
Όταν πήγε στο σχολείο και έμαθε να διαβάζει έγινε τακτική επισκέπτρια της τοπικής βιβλιοθήκης ή αναζητούσε βιβλία για ζώα στα καταστήματα μεταχειρισμένων. Σε ηλικία 10 ετών διάβασε το μυθιστόρημα του Εντγκαρ Ράις Μπάροουζ «Tarzan of the apes. Ταυτίστηκε αμέσως με την συνονόματή της αγαπημένη του Ταρζάν και αποφάσισε πως αυτό που θα ήθελε να κάνει στη ζωή της ήταν να πάει στην Αφρική, να ζήσει με τα ζώα και να γράφει βιβλία γι’ αυτά. Έλεγε στους πάντες για το όνειρό της ,αλλά οι δάσκαλοι της προσπάθησαν να την προσγειώσουν :< Τα κορίτσια δεν πάνε στην Αφρική να ζήσουν με τα ζώα! Πρέπει να ονειρεύεσαι κάτι που είναι εφικτό>. Η μητέρα της όμως ήταν πάντα με το μέρος της και δεν της ψαλίδιζε τα όνειρα, ακόμα και όταν τα εύρισκε ανέφικτα. : «Αν πραγματικά θέλεις να πας στην Αφρική θα πρέπει να δημιουργήσεις μόνη σου τις ευκαιρίες. Μην τα παρατάς και μην αφήσεις ποτέ κανέναν να σου πει ότι δεν μπορείς να κάνεις αυτό που θέλεις!>.
Θα ήθελε να πάει στο Πανεπιστήμιο ,αλλά τα οικονομικά της οικογένειας δεν επαρκούσαν. Έπιασε δουλειά ως γραμματέας ,κρύβοντας το όνειρό της στα βάθη του μυαλού της. Τότε συνέβη κάτι τόσο θαυμάσιο όσο και απρόσμενο : μια πρώην συμμαθήτρια της , η οποία είχε μετακομίσει με τους γονείς της στην Αφρική, την προσκάλεσε για επίσκεψη. Κατενθουσιασμένη η Τζέιν έπιασε και δεύτερη δουλειά ως σερβιτόρα για να μαζέψει τα απαραίτητα χρήματα για το ταξίδι. Χρειάστηκε 3 χρόνια αλλά τα κατάφερε.
Έτσι στα 23 της χρόνια προσγειωνόταν στην Κένυα
Το πρώτο πράγμα που της έκανε εντύπωση στο αεροδρόμιο ήταν οι επιγραφές που σημείωναν «whitesonly»,μόνο λευκοί. Η νέα κοπέλα ιδέα δεν είχε περί αποικιοκρατίας και ρατσισμού. Αργότερα δήλωσε :< το να είσαι γυναίκα στο Γκόμπε είχε τα πλεονεκτήματά του: Εκείνη την εποχή, μόλις έβγαιναν από την φοβερή αποικιοκρατία και οι λευκοί άντρες θεωρούνταν απειλητικοί. Αλλά ήμουν γυναίκα, ήμουν “αδύναμη” και ήθελαν να με βοηθήσουν>.
Από το αεροδρόμιο πήρε το τρένο για το Ναϊρόμπι και συνέχισε με αυτοκίνητο έως την φάρμα της φίλης της. Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού ,βλέποντας τα άγρια ζώα στα απέραντα λιβάδια συνειδητοποίησε ότι είχε αγγίξει πλέον το όνειρό της.
Οι οικοδεσπότες της ήταν εξαιρετικά φιλόξενοι και ευγενικοί
Aλλά η Τζέιν ήξερε πως αν ήθελε να μείνει στην Αφρική ,έπρεπε να βρει σύντομα μια δουλειά . Για καλή της τύχη ο LouisLeakeyαναζητούσε γραμματέα.
Αξίζει μια μικρή παρένθεση -αφιέρωμα στον πρωτοπόρο παλαιοανθρωπολόγο Louis Leakey
Οι γονείς του Λούις Λίκι ήταν Άγγλοι ιεραπόστολοι
Zούσαν μαζί με την φυλή Κικούγιου κοντά στο Ναϊρόμπι της Κένυα. Εκεί γεννήθηκε ο Λούις και αναθράφηκε μαζί με τα παιδιά της φυλής ως όμοιός τους .Στα 13 του χρόνια ,σε μια από τις πολλές περιπλανήσεις του ,ανακάλυψε θαμμένες πέτρες με περίεργο σχήμα. Οι <πέτρες>.αποδείχτηκαν προϊστορικά εργαλεία .Έτσι ο μικρός Λούις <κόλλησε>το μικρόβιο της παλαιοανθρωπολογίας . Έκανε μια <παρένθεση >για σπουδές στο Κέιμπριτζ και επέστρεψε στην Αφρική αναζητώντας εργαλεία και απολιθώματα των αρχαίων προγόνων μας. Μαζί με την δεύτερη γυναίκα του, αρχαιολόγο Μαίρη Νίκολ ,αφιέρωσαν την ζωή τους στο να ανακαλύψουν την εξελικτική πορεία του ανθρώπινου γένους. Η συμβολή τους υπήρξε καθοριστική. Βασικά επιβεβαίωσαν την θεωρία του Δαρβίνου ,ότι οι πρώτοι άνθρωποι κατάγονταν από την Αφρική.
Ο Λίκι, άνθρωπος τελειομανής και απαιτητικός
Εντυπωσιάστηκε από τις γνώσεις και το πάθος της Τζέιν. Την προσέλαβε να δουλέψει στην ομάδα του. 3 χρόνια αργότερα της ανέθεσε την αποστολή να μελετήσει τη συμπεριφορά των χιμπαντζήδων στο φυσικό τους περιβάλλον, στο σημερινό Εθνικό Πάρκο του Γκόμπε στην Τανζανία.
Η νεαρή Τζέιν κλήθηκε να ζήσει σχεδόν ολομόναχη μέσα στην άγρια φύση των βουνών για αρκετά χρόνια. Δεν ήταν απλή απόφαση. Εκείνο όμως που την φόβιζε περισσότερο ήταν το αν θα κατάφερνε να ανταποκριθεί στο δύσκολο αυτό έργο ,χωρίς να έχει κάνει ανάλογες σπουδές.: <Ο Λίκι δεν μου το είπε τότε και νομίζω ότι ήταν κακό εκ μέρους του, αλλά ήθελε κάποιον που, όπως το είχε θέσει ο ίδιος, “το μυαλό του θα ήταν ανεπηρέαστο από την ακαμψία των επιστημονικών θεωριών της εποχής”>, είπε αργότερα η Γκούντολ. <Η «υπομονή» ήταν η βασικότερη απαίτηση της ζωής στη ζούγκλα.>
Οι μελέτες της Τζέιν ανέτρεψαν ότι νομίζαμε ότι γνωρίζαμε για τους χιμπατζήδες και τα πρωτεύοντα γενικά:
- Οι χιμπατζήδες δεν είναι μόνο χορτοφάγοι . Κυνηγούν και μάλιστα με ομαδική στρατηγική τους πίθηκους Κολόμβο ,τους οποίους διαμελίζουν και τρώνε με τη σειρά ιεραρχίας που έχει κάθε μέλος στην ομάδα.
- Μπορούν να γίνουν πολύ βίαιοι . Οι θηλυκές να σκοτώσουν τα μωρά άλλων θηλυκών. Οι αρσενικοί να διεξάγουν <πολέμους> με γειτονικές ομάδες ,επιδεικνύοντας ως τρόπαια τα πτώματα των αντιπάλων.
- Κατασκευάζουν και χρησιμοποιούν εργαλεία . Βάζουν μέσα στις φωλιές των τερμιτών μια ειδικά φτιαγμένη και σαλιωμένη βέργα ,οι τερμίτες κολλούν επάνω και το<σουβλάκι >είναι έτοιμο. Σπάζουν τους σκληρούς καρπούς με μια βαριά πέτρα πάνω σε ένα σκληρό υπόβαθρο. Προσπαθούν να φοβίσουν έναν θηρευτή ουρλιάζοντας και κραδαίνοντας ένα κλαδί διαμορφωμένο σαν ρόπαλο. Άρα η κατασκευή εργαλείων έπαψε να είναι αποκλειστική ικανότητα του ανθρώπινου μυαλού και χεριού. Ο Λίκι εντυπωσιασμένος έγραψε :< Πρέπει τώρα να επαναπροσδιορίσουμε το τι είναι ο άνθρωπος, τι είναι ένα εργαλείο, ή διαφορετικά να αποδεχθούμε τους χιμπαντζήδες ως μέλη του ανθρώπινου είδους!>
- Έχουν συναισθήματα όπως οι άνθρωποι και τα εκδηλώνουν με τον ίδιο τρόπο. Αγαπούν ,μισούν ,εχθρεύονται ,ζηλεύουν ,φιλιούνται ,κρατιούνται χεράκι -χεράκι, φροντίζουν ο ένας τον άλλο ,ζητιανεύουν ,δωρίζουν ,<λένε> ψέματα, λυπούνται ,συκοφαντούν ,μαλώνουν, αστειεύονται ,τιμωρούν, παίζουν, υποτάσσονται στον αρχηγό ,αντιδρούν σε ότι δεν τους αρέσει, υπερασπίζονται τους αγαπημένους τους , θυσιάζονται ,μοιράζονται το φαγητό τους ,θυμούνται, σκέφτονται, οργανώνονται πριν δράσουν ,έχουν φίλους και εχθρούς και συμπεριφέρονται ανάλογα.
Όπως λέει η ίδια η Γκούντολ:
< Η πιο επιγραμματική διαπίστωση ήταν το πόσο απίστευτα μοιάζουν με εμάς τους ανθρώπους, σε όλα τους. Η βασική μας εξελικτική διαφορά είναι η γλώσσα. Παλιότερα νομίζαμε ότι από όλα τα πρωτεύοντα θηλαστικά, μόνο οι άνθρωποι έφτιαχναν και χρησιμοποιούσαν εργαλεία. Μόνο οι άνθρωποι διέθεταν προσωπικότητα, ευφυΐα και συναισθήματα, αποδείχθηκε όμως ότι αυτό δεν αληθεύει. Είμαστε άλλωστε και βιολογικά πολύ στενοί συγγενείς εφόσον έχουμε κατά 99,6% κοινό γονιδίωμα.>
Πέντε χρόνια αργότερα η Τζειν ,πήρε διδακτορικό στην Ηθολογία από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ.
Όταν η δουλειά της εμφανίστηκε για πρώτη φορά στον βρετανικό Τύπο, πολλοί βρήκαν την ευκαιρία να υποτιμήσουν την ερευνά της σχολιάζοντας κακόβουλα την ίδια «έγινε εξώφυλλο στο National Geographic γιατί έχει ωραία πόδια», έγραφαν. Η Γκουντολ δεν έδωσε συνέχεια. Αντιμετώπισε την κατάσταση με χιούμορ. Είπε σε μια συνέντευξη της στην Guardian :< Ήθελαν να φτιάξουν μια εικόνα .Η ωραία και το τέρας, αυτή ήταν η εικόνα που αγαπούσαν .Στην ταινία, βλέπω τι λένε για τα πόδια μου. Ήταν πράγματι ωραία, έτσι δεν είναι;>
Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι οι πρώτοι επιστήμονες που ασχολήθηκαν συστηματικά και χρησιμοποίησαν τα αποτελέσματα των μελετών της δεν ήταν οι βιολόγοι ή οι ζωολόγοι, αλλά οι παιδοψυχολόγοι.
Τα επόμενα 60 ( ! )χρόνια η Γκούντολ παρέμεινε στην πρώτη γραμμή
Ίδρυσε το ομώνυμο ίδρυμα για την μελέτη και προστασία των πρωτευόντων , επινόησε και οργάνωσε το πρότυπο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Roots and Shoots» σε πολλές χώρες του κόσμου, έγινε πρέσβειρα Καλής Θέλησης του ΟΗΕ, συμμετέχει στο Παγκόσμιο Συμβούλιο για το Μέλλον και στηρίζει τα δικαιώματα των «μη-ανθρώπινων ζώων» .
Τώρα πλέον πλησιάζει τα 90, αλλά 300 μέρες τον χρόνο γυρίζει όλο τον κόσμο δίνοντας διαλέξεις για την σχέση ανθρώπου -ζώων , την προστασία του πλανήτη, την περιβαλλοντική κρίση.Δεν μένει ποτέ στο ίδιο μέρος πάνω από 2-3 εβδομάδες :έχει να διατρέξει όλο τον πλανήτη και βιάζεται!
Μέσα στην πανδημία του κορονοϊού, ύψωσε την φωνή της προσπαθώντας να ενημερώσει ,να ευαισθητοποιήσει και να συνετίσει τους ανθρώπους:
Το προκαλέσαμε αυτό στους εαυτούς μας
<Το προκαλέσαμε αυτό στους εαυτούς μας λόγω της απόλυτης έλλειψης σεβασμού στα ζώα και το περιβάλλον><Η ασέβεια μας στα άγρια ζώα και η ασέβειά μας στα εκτρεφόμενα ζώα και στα άλλα είδη ζωής ,δημιούργησαν αυτήν την κατάσταση, κατά την οποία η ασθένεια μπορεί να διαδοθεί και να μολύνει ανθρώπους><η συνεχής ανθρώπινη επεκτατικότητα στην φύση που επιφέρει την καταστροφή των οικοσυστημάτων ,η βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία , η βρώση άγριων ζώων θα δημιουργήσουν περισσότερα προβλήματα στα μέλλον>
<Η τρέχουσα πανδημία ας γίνει αφορμή να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε αναπόσπαστο μέρος του φυσικού κόσμου και ότι καταστρέφοντάς τον αλόγιστα, ληστεύουμε το μέλλον το δικό μας, των παιδιών και των εγγονιών μας. Μην ξεχνάμε ότι τα νέα παιδιά είναι οι αυριανοί κυβερνήτες του κόσμου. Ας αναλογιστούμε σε τι κατάσταση θα τους τον παραδώσουμε>
Η πανδημία αυτή οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ασέβειά μας
<Είθε λοιπόν να καταλάβουν περισσότεροι άνθρωποι ότι η πανδημία αυτή οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ασέβειά μας απέναντι στα άλλα είδη ζωής με τα οποία μοιραζόμαστε αυτό τον πλανήτη. Καθώς καταστρέφουμε αρχέγονα δάση, όσα άγρια ζώα επιβιώνουν εξαναγκάζονται σε μεγαλύτερη εγγύτητα με τους ανθρώπους και τα οικόσιτά τους. Μια ασθένεια μεταδίδεται ευκολότερα από το ένα είδος στο άλλο, αυξάνοντας τις πιθανότητες ώστε ένας παθογόνος ιός να μολύνει κι εμάς. Τα άγρια ζώα που θηρεύονται για τροφή, για το δέρμα τους ή σαν «γιατρικό» και πωλούνται στις αγορές της Αφρικής ή στην Ασία αφενός, η βιομηχανική κτηνοτροφία αφετέρου, που εξαναγκάζει δισεκατομμύρια ζώα διεθνώς να ζουν σε ασφυκτικές συνθήκες, συμβάλλουν επίσης ώστε διάφοροι επικίνδυνοι ιοί να υπερπηδούν το φράγμα των ειδών.>
Με τον πρώην σύζυγό της αείμνηστο Ολλανδό σκηνοθέτη και φωτογράφο της άγριας ζωής, Χούγο βαν Λάβικείχαν αποτυπώσει την συμπεριφορά των χιμπατζήδων σε φιλμ 16mm διάρκειας εκατοντάδων ωρών .
Πάνω από 40 ντοκιμαντέρ έχουν γυριστεί για τη ζωή και το έργο της, πολλά από το NationalGeographic. Προετοιμάζεται κινηματογραφική ταινία με την βιογραφία της με πρωταγωνίστρια ,λέγεται ,την Αντζελίνα Τζολί. Η τελευταία κούκλα Μπάρμπι έχει την μορφή της.
Ας πάρουμε σοβαρά υπόψη μας τα λόγια της που απευθύνονται στις ηγεσίες του κόσμου :< Είμαστε τελειωμένοι εάν δεν αλλάξουμε μετά τον κορονοϊό>.
Όλοι μπορούμε κάτι να κάνουμε στα πλαίσια των δυνάμεων μας :<Ο καθένας από εμάς αφήνει κάθε μέρα ένα αποτύπωμα στον πλανήτη. Ας αποφασίσουμε τι είδους αποτύπωμα θα αφήσουμε κι ας το επιλέξουμε με σύνεση».
Φιλαρέτη Καλομενίδου, Εκπαιδευτικός
Πηγές φωτο: Protagon.gr/irunmag.gr/CBS PHOTO ARCHIVE VIA GETTY IMAGES
Δείτε επίσης:
