Υπάρχουν κάποιοι τόποι που έχουν μια άλλη ατμόσφαιρα
Απόκοσμη, επιβλητική, μυστηριακή, μοναδική. Δεν ξέρω αν είναι από εκείνα τα μέρη που εκλύουν περισσή φυσική ενέργεια, αν είναι οι θρύλοι και η ιστορία που τα περιβάλλουν ή αν είναι όσα κανείς έχει προετοιμαστεί να δει και να πιστέψει, που τον κάνουν να αισθάνεται διαφορετικά.
Πάντως, το σπήλαιο της Αποκάλυψης στην Πάτμο είναι ένα από αυτά τα μέρη. Εξωτερικά μοιάζει με ένα απλό κυκλαδίτικο κτήριο. Καθώς όμως μπαίνεις θαμπωμένος από τον λαμπερό ήλιο στο μισοσκότεινο εσωτερικό, μεταφέρεσαι με μαγικό τρόπο μερικούς αιώνες πίσω, τα πρώτα μετά Χριστόν χρόνια, στις εποχές των διωγμών και των μαρτυρίων των Χριστιανών που συχνά εύρισκαν σε μέρη σαν αυτό, καταφύγιο.
Εδώ έφτασε το 95μ Χ και ο Ιωάννης ο Θεολόγος
O αγαπημένος μαθητής του Ιησού, εξόριστος από τον Αυτοκράτορα Δομητιανό, μαζί με τον μαθητή του Πρόχορο. Παρέμειναν για 18 μήνες. Υπεραιωνόβιος και ταλαιπωρημένος, συνήθιζε να προσεύχεται και να ξεκουράζεται μέσα στο σπήλαιο αυτό.
Το 1088 ο βυζαντινός αυτοκράτορας Αλέξιος Α’ Κομνηνός παραχώρησε το νησί της Πάτμου στον μοναχό Χριστόδουλο τον Λατρηνό, ο οποίος άρχισε την ανοικοδόμηση γύρω από το σπήλαιο μιας μονής αφιερωμένης στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο. Η μονή θεμελιώθηκε πιθανώς πάνω σε ερείπια μεγάλου παλαιοχριστιανικού ναού, από τον οποίο δεν σώζεται παρά μόνο ένα μικρό εκκλησάκι. Η προτεραιότητα δόθηκε στην ασφάλεια της Μονής γι’ αυτό φτιάχτηκε αρχικά οχυρός περίβολος. Τότε θεμελιώθηκε το Καθολικό και η Τράπεζαστην πρώτη ξυλόστεγη μορφή της η κινστέρνα και μερικά κελιά στη νότια διώροφη πτέρυγα και μεγάλο κομμάτι των τειχών.
Η σπηλιά διαμορφώθηκε σε λατρευτικό χώρο
Όντως το μοναστήρι μοιάζει με ένα στιβαρό κάστρο με τα τείχη και τις πολεμίστρες του, την βάρια σιδερένια πύλη του μεταξύ δύο πύργων και από πάνω της ένας τοξωτός εξώστης που χρησίμευε για καταχύστρα. Από την καταχύστρα οι αμυνόμενοι εντός του κάστρου έχυναν καυτό λάδι στους επιτιθέμενους που προσπαθούσαν να παραβιάσουν την πύλη.
Η σπηλιά διαμορφώθηκε σε λατρευτικό χώρο από τον ιδρυτή της μονής της Πάτμου Όσιο Χριστόδουλο. Όταν ο Χριστόδουλος πέθανε θάφτηκε στον νάρθηκα του καθολικού της μονής.
Οι επόμενοι Βυζαντινοί αυτοκράτορες συνέχισαν να ενισχύουν την μονή με χρήματα, χρειαζούμενα είδη και τρόφιμα. Το 1132 εκδόθηκε ένα Πατριαρχικό Μολυβδόβουλλο από τον Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννη Θ΄ Αγαπητό με το οποίο κατοχυρώθηκε το αυτοδιοίκητο της Μονής, που την καθιστά πατριαρχική σταυροπηγιακή και την υπάγει στην Πατριαρχική δικαιοδοσία.
Όλο και περισσότεροι μοναχοί επέλεγαν να ασκητέψουν στον τόπο έζησε ο Ιωάννης
Έτσι ώστε το 1196 αριθμούσε περισσότερους από 150 μοναχούς. Τo Ιερό Σπήλαιο εντάσσεται σε ενιαίο συγκρότημα κτισμάτων και εκκλησιών, που ονομάζεται Aποκάλυψη. Συγκροτείται από αποθήκες, κελιά, τα παρεκκλήσια του Αγ. Αρτεμίου και του Αγ. Νικολάου και τα πρώτα κτίσματα της Πατμιάδας Σχολής, κοντά στα οποία ο τάφος ενός σπουδαίου διδασκάλου, του Δανιήλ Κεραμέως. Για τις ανάγκες της λατρείας των πιστών, από τον 17ο αιώνα το Σπήλαιο διαμορφώθηκε σε δισυπόστατο Ναό, όπου ένα μέρος του είναι αφιερωμένο στην Αγία Άννα.
Σήμερα από την είσοδο των κτιρίων της αποκάλυψης κατεβαίνει κανείς αρκετά σκαλοπάτια και πρώτα μπαίνει στον μικρό ναο που βρίσκεται ακριβώς δίπλα ενσωματωμένος με το σπήλαιο. Στα δεξιά του βλέπει τον επιβλητικό χώρο του σπηλαίου. Στο σπήλαιο αυτό, κατά την παράδοση, ο Ιωάννης είδε μία σειρά από διαδοχικά οράματα, επτά σφραγίδες, επτά φιάλες και επτά σάλπιγγες. Όλα τα οράματα ανοίγανε μπροστά στα μάτια του διαδοχικά αποκαλύπτοντας του σταδιακά τα έσχατα για το μέλλον της ανθρωπότητας. Εκεί επίσης έλαβε εντολή από τον Θεό να γράψει ένα προφητικό και εσχατολογικό βιβλίο που ονόμασε “αποκάλυψη”.
Η βροντερή φωνή του Θεού έσκισε τον βράχο
Δημιουργώντας μια μεγάλη ρωγμή. Η ρωγμή αυτή καταλήγει σε τρεις μικρότερες ρωγμές, που συμβολίζουν την Αγία Τριάδα, και μέσα από τις οποίες ακούγονταν η φωνή του Θεού να του λέει: «Εγώ είμαι το Α και το Ω η αρχή και το τέλος», «ὁ βλέπεις γράψονεἰς βιβλίον». Ότι του υπαγόρευε ο Θεός ο Ιωάννης το μετέφερε στον μαθητή του Πρόχορο και αυτός έγραφε το κείμενο στα Ελληνικά.
Σήμερα ο προσκυνητής μπορεί να δει το “λογίο”
Το σημείο που γράφτηκε η Αποκάλυψη, τον τόπο όπου ο Ιωάννης ξάπλωνε να ξεκουραστεί, τον πελώριο βράχο που σχίστηκε όταν ο Θεός του υπαγόρευσε την Αποκάλυψη, το σημείο στο οποίο ο Ευαγγελιστής ακουμπούσε το κεφάλι του και ένα κοίλωμα στον βράχο από όπου πιανόταν για να σηκωθεί. Επίσης η μεγαλοπρέπεια του βράχου και ο μυστικισμός της ατμόσφαιρας, προκαλούν δέος.
Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι εικόνες εντός του σπηλαίου με πολλές από αυτές να χρονολογούνται πριν από 400 περίπου χρόνια. Ιστορικής αξίας είναι η εικόνα του αγιογράφου Θωμά Βαθά που χρονολογείται από το 1596 μ.Χ. Η οποία απεικονίζει το πρώτο όραμα όπως αυτό περιγράφεται από τον Ιωάννη στο πρώτο κεφάλαιο της Αποκάλυψης. Ο Ιωάννης είδε τον Χριστό μέσα στο σπήλαιο με μακρύ χιτώνα. Με μία χρυσή ζώνη στη μέση ανάμεσα σε εφτά χρυσές λυχνίες. Τρόμαξε και έπεσε στα πόδια του. Ο Χριστός κατάλαβε ότι ο Ιωάννης φοβήθηκε και τον ακούμπησε με το χέρι του στο κεφάλι.
Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO
Το 1999, το σπήλαιο μαζί με την Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου κηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO. Είτε είναι κάποιος πιστός, είτε όχι, η επίσκεψη σε ένα τόσο μυστηριακό και ατμοσφαιρικό σπήλαιο, φορτωμένο με τις προσευχές και τις ελπίδες χιλιάδων πιστών που αναζήτησαν βοήθεια εδώ. Είναι λοιπόν μια καθηλωτική εμπειρία.
Φιλαρέτη Καλομενίδου, Εκπαιδευτικός
