Ένα επίκαιρο γνωμικό από τον Πλάτωνα
Το να νικάς τον εαυτό σου είναι η πρώτη και καλύτερη νίκη σου. Το να ηττάσαι από αυτόν είναι το πιο κακό και αισχρό πράγμα που μπορείς να κάνεις. Το νικάν εαυτόν πασών νικών πρώτη και αρίστη. Το δε ηττάσθαι αυτόν υφ’ εαυτού, αίσχιστον και κάκιστον.
Πλάτων
Ο εαυτός μας και εμείς είμαστε ένα και το αυτό εκ γενετής; Ναι, θα ήταν η προφανής άμεση απάντηση.
Και όμως όχι. Διαμορφωνόμαστε από τις σπουδές μας, τις συναναστροφές μας, τις εμπειρίες μας, τις επιτυχίες και τα λάθη μας, τις ευτυχισμένες στιγμές, τις συμφορές, τις απώλειες κτλ όχι μόνο όσο είμαστε παιδιά, παρά σε όλη μας τη ζωή.
Πόσες φορές δεν πιάσαμε τον εαυτό μας, όταν αντιμετωπίσαμε κάποια πρωτόγνωρη κατάσταση ,να σκέπτεται ή να αντιδρά με τρόπο που μας ξάφνιασε;
Πόσες φορές δεν αναρωτηθήκαμε “μα γιατί θύμωσα τόσο πολύ; γιατί αντέδρασα υπερβολικά; γιατί δεν μίλησα όταν έπρεπε; γιατί μου ήλθαν δάκρυα στα μάτια μεαυτή τη μουσική; γιατί πρόσβαλλα τον φίλο μου ενώ μπορούσα να το αποφύγω; γιατί υποχώρησα στην τάδε απαίτηση, αφού δεν το ήθελα; γιατί συμπάθησα τον τάδε και αντιπάθησα τον δείνα; γιατί είπα αυτό το αναίτιο ψέμα; γιατί ζήλεψα τόσο πολύ; γιατί έχω μια ακατανίκητη επιθυμία για τσακωμό; γιατί πλήγωσα την μητέρα μου, αφού την αγαπώ τόσο πολύ; γιατί αισθάνομαι τόσο άσχημα χωρίς να συμβαίνει τίποτα δραματικό; γιατί, γιατί, γιατί..
Κάθε καινούργια κατάσταση που ζούμε, κάθε τι νέο που μαθαίνουμε, κάθε προσθήκη κάποιου στις γνωριμίες μας, κάθε δραστική αλλαγή στην ζωή μας π.χ μια μετακόμιση σε άλλη πόλη ή μια δουλειά σε άγνωστο περιβάλλον, μας βάζει στην διαδικασία να εκτιμήσουμε τα καινούργια δεδομένα, να σκεφτούμε και να αποφασίσουμε ότι θεωρούμε καλύτερο. Πολλές φορές ανακαλύπτουμε κρυφές πτυχές του εαυτού μας που οι συνθήκες δεν μας επέτρεψαν έως τώρα να εξερευνήσουμε.
Οι άνθρωποι είμαστε εξαιρετικά πολύπλοκα πλάσματα. Eίμαστε ικανοί για το καλύτερο και το χειρότερο. Είμαστε αυτάρκεις και εξαρτώμενοι. Είμαστε δυνατοί ή αδύναμοι; Είμαστε σίγουροι η ανασφαλείς; Είμαστε σκληροί η ευαίσθητοι; Είμαστε δημιουργοί ή καταστροφείς; Δεν είμαστε ούτε άσπρο, ούτε μαύρο, παρά όλες οι άπειρες ενδιάμεσες αποχρώσεις.
Eίμαστε όμως αναμφίβολα δύο πράγματα:
Λογικά και κοινωνικά όντα. Αυτό σημαίνει πως έχουμε θεσπίσει κανόνες -νόμους που οφείλουμε να υπακούμε και έχουμε ενστερνιστεί ένα ηθικό κώδικα για το τί είναι σωστό και τί λάθος, ώστε να μπορούμε να ζούμε σε μια στοιχειωδώς πολιτισμένη κοινωνία.
Έχουμε, όμως και ελαττώματα: εγωισμό, ατέλειες, επιπολαιότητα, μεγαλομανία, αδηφαγία. Είμαστε δεκτικοί σε επιρροές από τρίτους.
Κάποιες φορές χρειάζεται να περιορίσουμε τα ‘θέλω” μας. Είτε γιατί μακροπρόθεσμα θα κάνουμε κακό στον εαυτό μας, είτε γιατί θα αποβληθούμε από τον περίγυρο μας.
Π.Χ Δεν γίνεται να κλέβουμε να εξαπατούμε ή να καταχρόμαστε, παρόλο που όλοι θα θέλαμε να γίνουμε πλούσιοι.
Δεν γίνεται να υποκύπτουμε σε εξαρτήσεις από ουσίες ή συμπεριφορές. Ακόμα και αν μας δίνουν μια προσωρινή ανακούφιση. Εφόσον βάζουμε την σωματική και πνευματική μας υγεία σε κίνδυνο και βυθίζουμε τους δικούς μας στην απελπισία.
Δεν γίνεται να “πατάμε επί πτωμάτων”
Συκοφαντώντας, διαβάλλοντας, σαμποτάροντας ακόμη και αν ονειρευόμαστε την αναρρίχηση σε άλλη κοινωνική κλίμακα ή εργασιακή βαθμίδα.
Το να νικάμε τον “κακό” εαυτό μας, το να αντιστεκόμαστε στις παρορμήσεις μας και να βαδίζουμε με βάση την ηθική και την λογική, είναι δύσκολη και επώδυνη διαδικασία.
Δείχνει όμως μια αξιοζήλευτη δύναμη χαρακτήρα. Μια ακέραια στιβαρή προσωπικότητα.
Αντίθετα το να υποχωρούμε αλόγιστα και άκριτα σε κάθε επιθυμία μας, ανεξάρτητα αν κάνουμε κακό στον εαυτό μας ή τους άλλους, είναι δείγμα αδύναμου και γι’ αυτό αναξιόπιστου ανθρώπου.
Φαντάζομαι πως κανείς μας δεν θα θεωρούσε “έπαινο” έναν τέτοιο χαρακτηρισμό.
Φιλαρέτη Καλομενίδου, Εκπαιδευτικός
Image by Freepik
