Πολύ νωρίς στην ιστορία του ανθρώπινου γένους έγινε κατανοητή η επίδραση της φύσης στις ζωές των ανθρώπων
Οι εποχές καθόριζαν τις αγροτικές καλλιέργειες, τα καιρικά φαινόμενα μπορούσαν να υποβοηθήσουν ή να καταστρέψουν τους κόπους ολόκληρης της χρονιάς. Καθώς η ξηρασία μπορούσε να πυροδοτήσει λιμούς, ενώ οι πλημμύρες να διαλύσουν σπίτια και ζωές. Αιτία όλων αυτών κατάλαβαν πως ήταν εκείνο το φωτεινό σημείο που πηγαινοέρχονταν στον ουρανό. Χωρίς να μπορούν να εξηγήσουν το πως και το γιατί. Του απέδωσαν, λοιπόν, μαγικές υπερδυνάμεις και το ονόμασαν Θεό Ήλιο.
Δεν υπάρχει πολιτισμός ,οσοδήποτε αρχαίος ή οσοδήποτε πρωτόγονος που να μην έχει στο θεϊκό του πάνθεον έναν θεό του ήλιου: οι αρχαίοι Αιγύπτιοι τον Ρα ,οι Έλληνες τον Απόλλωνα, οι Κινέζοι ένα από τα δέκα παιδιά του Di Jun, του θεού των ανατολικών ουρανίων, οι Ιάπωνες την Amaterasu (αυτή που λάμπει στους ουρανούς), οι Κέλτες την “Grian”«Χειμερινός Ήλιος» και την Áine «Θερινός Ήλιος», οι Γερμανοί την Sol ,οι Αζτέκοι τον Huitzilopochtli, οι Αβορίγινες της Νότιας Αυστραλίας τη θεά Bila, οι Ινουίτ, οι αυτόχθονες των περιοχών του Αρκτικού Κύκλου,την Malina.. και ο κατάλογος είναι ατελείωτος.
Τέσσερεις είναι οι πιο σημαντικές ημέρες μέσα στο έτος όπου σηματοδοτούν την πορεία του ήλιου στον ουρανό :
Στις δύο από αυτές που ονομάζονται “ισημερίες“, την εαρινή ισημερία (20 ή 21 Μαρτίου) και τη φθινοπωρινή ισημερία (22 ή 23 Σεπτεμβρίου), η διάρκεια της ημέρας είναι περίπου ίση με την διάρκεια της νύχτας.
Στις άλλες δύο, που ονομάζονται “ηλιοστάσια” ο ήλιος βρίσκεται στο ανώτατο σημείο του κατά το θερινό ηλιοστάσιο (20 ή 21 Ιουνίου), και στο κατώτατο σημείο κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο (21 ή 22 Δεκεμβρίου). Οι ημερομηνίες αυτές ισχύουν για το Βόρειο Ημισφαίριο και οι αντίστροφες για το Νότιο.
Κατά το θερινό ηλιοστάσιο λοιπόν, ξημερώνει η μεγαλύτερη ημέρα του χρόνου. “Ηλιοτρόπιο” ή “Λιοπύρι” την λέει η παράδοση και σηματοδοτεί την πρώτη ημέρα του καλοκαιριού.
Η λέξη ηλιοστάσιο δηλώνει την «ακινησία του Ήλιου». Καθώς προέρχεται από το «ήλιος» και το «στάση». Διότι κοντά στα ηλιοστάσια ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια. Μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αντιστρέφεται.
Το θερινό ηλιοστάσιο
Το θερινό ηλιοστάσιο λοιπόν, υπήρξε ανέκαθεν ένα ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός για το ανθρώπινο γένος. Οι αρχαίοι πολιτισμοί διοργάνωναν πολυήμερες γιορτές για να τιμήσουν την μεγάλη νίκη του Ήλιου, που το ζεστό του φως απεικόνιζε το καλό ,απέναντι στο σκοτάδι που αντιπροσώπευε το κρύο και το κακό.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα οι τελετές στογνωστό σε όλους μας Στόουνχεντζ ,το νεολιθικό μεγαλιθικό μνημείο που η κατασκευή του εικάζεται ότι ξεκίνησε από το 8000 π.Χ και ολοκληρώθηκε την Εποχή του Χαλκού. Δεν έχουν ακόμα προσδιοριστεί με ακρίβεια οι κατασκευαστές του, γνωρίζουμε όμως ότι παρέμεινε σε χρήση για 1.500 χρόνια περίπου ως λατρευτικός χώρος και ως αστρονομικό παρατηρητήριο.
Γενέθλιος εορτή του Αϊ-Γιάννη του Πρόδρομου
Στην Ελλάδα άμεσα συνδεδεμένη με το θερινό ηλιοστάσιο και είναι η γενέθλιος εορτή του Αϊ-Γιάννη του Πρόδρομου: «Τ’ Αϊ-Γιαννιού του Λαμπαδάρη», εξ ου και το όνομα που δίνεται στον Ιούνιο «Αϊ-γιαννίτης» ή «Αγιογιαννίτης».
Ένα πολύ γνωστό έθιμο είναι αυτό του “Κλήδωνα”. «Κλήδων» στα αρχαία Ελληνικά σημαίνει προγνωστικός ήχος και σχετίζεται με μια λαϊκή μαντική διαδικασία. Η οποία λέγεται ότι αποκαλύπτει στις άγαμες κοπέλες την ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου. Σύμφωνα λοιπόν, με το έθιμο, την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού, οι ανύπαντρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού και μία από αυτές πηγαίνει στο πηγάδι να φέρει το «αμίλητο νερό» και στη διαδρομή μέχρι το σπίτι δεν πρέπει να μιλήσει σε κανέναν.
Στο σπίτι βάζουν το νερό σε πήλινο δοχείο. Στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα προσωπικό της αντικείμενο, το λεγόμενο ριζικάρι. Στη συνέχεια σκεπάζουν το δοχείο με ένα κόκκινο ύφασμα και το δένουν με κορδέλες. Ενώ παράλληλα προσεύχονται στον Αϊ Γιάννη. Τοποθετούν το δοχείο σε ανοιχτό χώρο, όπου μένει όλη τη νύχτα. Την ίδια εκείνη νύχτα λέγεται ότι τα κορίτσια θα δουν στα όνειρά τους το μελλοντικό τους σύζυγο.
Παράλληλα, την παραμονή της γιορτής του Αϊ Γιάννη Ιωάννη, αναβιώνει επίσης και το γνωστό έθιμο με τις φωτιές. Στη πλατεία στήνεται μια μεγάλη φωτιά όπου καίνε το πρωτομαγιάτικο στεφάνι και πάνω από την οποία πηδάνε κυρίως οι νέοι. Σύμφωνα με την παράδοση, η φωτιά, επιφέρει την κάθαρση. Ενώ το φως της φωτιάς νικάει το σκοτάδι της νύχτας και οι άνθρωποι απαλλάσσονται από το κακό.
Τέτοιου είδους έθιμα συναντάμε στα περισσότερα μέρη του κόσμου. Καθώς στην πραγματικότητα, αποτελούν μια αναπαράσταση της μύησης των παλαιότερων εποχών στη λατρεία του Ήλιου. Του “Θεού” που είναι υπεύθυνος για την ύπαρξη κάθε μορφής ζωής. Του “Θεού” που εν πολλοίς καθόριζε τις τύχες των ανθρώπων .
Φιλαρέτη Καλομενίδου -Mία από εμάς
