Ο ένοπλος Αγώνα: Οι γυναίκες στα όπλα
Μετά από 400 χρόνια Τουρκικής σκλαβιάς, οι περισσότεροι Έλληνες ήταν άνθρωποι αγράμματοι. Γεωργοί, τεχνίτες, μάστορες της πέτρας, κτηνοτρόφοι, περιορισμένοι στα στενά όρια του τόπου τους, είδηση δεν είχαν πάρει από την πνευματική και καλλιτεχνική άνθηση της Αναγέννησης.
Μόνο οι έμποροι που γυρνούσαν τον κόσμο είχαν μια γενική εικόνα της επικρατούσας κατάστασης, καθώς και οι μορφωμένοι Έλληνες που διέπρεπαν σε ξένες χώρες συνήθως στην υπηρεσία κάποιου ηγεμόνα, όπως ο Ιωάννης Καποδίστριας που διετέλεσε υπουργός εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας ή ο Αλέξανδρος Υψηλάντης που υπήρξε υπασπιστής του Τσάρου.
Οι γυναίκες ήταν περιορισμένες στο σπίτι με μηδενικές κοινωνικές δραστηριότητες. Ανέθρεφαν τα παιδιά και αναλάμβαναν όλες τις δουλειές που έπρεπε να γίνουν όταν οι άντρες έλλειπαν στον πόλεμο. Και πάνω από όλα ο φόβος του κατακτητή για παιδομαζώματα, σκλαβοπάζαρα, αντίποινα,
Και όμως αυτές οι απλές γυναίκες βοήθησαν με πολλούς τρόπους την επανάσταση: Μεγαλώνοντας αγωνιστές με εθνική συνείδηση και γενναίο φρόνιμα. Μεταφέροντας μηνύματα, προμηθεύοντας τρόφιμα, φτιάχνοντας ρούχα και πολεμοφόδια, αλλά και πολύ συχνά πολεμώντας δίπλα δίπλα με τους άντρες σαν ίσες προς ίσους, προσφέροντας την ζωή τους θυσία στην ελπίδα της λευτεριάς.
Λίγο πολύ, όλοι ξέρουμε τις σπουδαίες Μαντώ Μαυρογένους και Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα. Σήμερα, ας μιλήσουμε για κάποιες άλλες σπουδαίες γυναίκες, από τις ελάχιστες για τις οποίες υπάρχουν μαρτυρίες.
Σταυριάνα Σάββαινα
Η Σταυριάνα Σάββαινα, η γυναίκα του Γιωργάκη Σάββα, όταν ξεκίνησε ο Αγώνας ήταν περίπου 40 ετών. Ο άντρας της σκοτώθηκε από τους πρώτους και αυτή αποφάσισε να πολεμήσει στην θέση του. Έτσι ζήτησε και εντάχθηκε στο στρατό του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη. Η πρώτη της μάχη ήταν στο Βαλτέτσι.
Διαβάζουμε στην «Εφημερίδα των Κυριών» της 25ης.3ου.1890: «Η Σταυριάνα ήτο τεσσαρακοντούτις, μελαχροινή, ευειδής, με ύφος αρρενωπόν, με φωνή βροντώδη, με παράστημα στρατιώτου» .«Η Σταυριάνα, μόνη μεταξύ των ανδρών, αψηφούσε τις σφαίρες και μετέφερε τις πυριτιδοβολές από προμαχώνος εις προμαχώνα. Οι περί τον Κολοκοτρώνη, Μαυρομιχάλης και Πλαπούτας δυσκολεύονταν να πιστέψουν ότι γυναίκα είχε τόσο θάρρος», έγραψε η Καλλιρόη Παρρέν.
Η Σταυριάνα πολέμησε ακόμη στην πολιορκία της Τρίπολης και στη μάχη του Τρίκορφου. Όταν ελευθερώθηκε η χώρα και πριν και μετά την στέψη του ξενόφερτου βασιλιά Όθωνα, μέσα στον χαλασμό των εμφυλίων συρράξεων, πολλοί αγωνιστές εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους. Η Σάββαινα ζούσε πάμφτωχη από την ελεημοσύνη του κόσμου. Όταν πέθανε, το 1868 στο Ναύπλιο, όσοι την θυμόνταν ακόμα, έκαναν έρανο για να τη θάψουν.
Κωνσταντίνα Ζαχαριά
Ο Γάλλος ιερέας, ιατρός και ιστορικός François Charles Hugues Laurent Pouqueville (Φ. Πουκεβίλ), στο μεγάλου έργο του «Ταξίδια εις Μωρέα, Κωνσταντινούπολιν, Αλβανίαν και πολλά άλλα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τα έτη 1798-1801», γράφει για μια νεαρή Σπαρτιάτισσα, την Κωνσταντίνα Ζαχαριά, ο πατέρας της, Ζαχαρίας Μπαρμπιτσιώτης ήταν από τους πρώτους που βγήκαν ως κλέφτες στα βουνά, πολύ πριν την κήρυξη της Επανάστασης. Οι Τούρκοι τον σκότωσαν το 1799, όταν η Κωνσταντίνα ήταν μωρό.
Έτσι έμεινε γνωστή ως η κόρη του Ζαχαριά, που τελικά έμεινε ως επώνυμο. Μεγαλώνοντας λοιπόν ορκίστηκε να εκδικηθεί τον θάνατό του. Έτσι μόλις ξεκίνησε η Επανάσταση, νέα 22 ή 23 χρόνων πήρε τα όπλα, ξεσήκωσε άνδρες και γυναίκες, σχημάτισε μια ομάδα περίπου 500 πολεμιστών και αφού πήρε την ευχή του επισκόπου Ηλείας Άνθιμου μπήκε στον πόλεμο. Πολέμησε τους Τούρκους στον Μυστρά, πήρε μέρος στην πολιορκία της Μεθώνης και της Κορώνης και ελευθέρωσε το χωριό Λιοντάρι Αρκαδίας, σκοτώνοντας τον Βοεβόδα της περιοχής. Μετά τα ίχνη της Καπετάνισσας Κωνσταντίνας χάνονται. Δεν γνωρίζουμε αν έζησε και πως ή αν σκοτώθηκε σε κάποια μάχη.
Δόμνα Βισβίζη
Η Δόμνα ήταν κόρη πλούσιου γαιοκτήμονα από την Θράκη. Στις αρχές του 1800 παντρεύτηκε τον Καπετάν Χατζή Αντώνη Βισβίζη, με τον οποίο απέκτησε πέντε παιδιά. Ο Βισβίκης μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία στις αρχές του 1821. Ο ίδιος μύησε και την σύζυγό του, κάτι πολύ σπάνιο εκείνη την εποχή. Το ζευγάρι προσέφερε πολλά χρήματα στον Αγώνα και με το πλοίο τους «Καλομοίρα», εξυπηρετούσαν ποικιλοτρόπως τους αγωνιζόμενους, μεταφέροντας χρειαζούμενα, συχνά σπάζοντας τους Τουρκικούς αποκλεισμούς.
Ο Βισβίκης πέθανε κάτω από περίεργες συνθήκες και το πλοίο ανέλαβε να διοικεί η Δόμνα, συνεχίζοντας το έργο τους.
Γνωρίζουμε ότι συμμετείχε σε πολλές επιχειρήσεις και πήρε μέρος στην πολιορκία της Εύβοιας το 1822. Ο ίδιος ο Οδυσσέας Ανδρούτσος γράφει σε έγγραφο ότι η βοήθεια της Δόμνας έσωσε τους άνδρες του και τον ίδιο «διά της προμηθείας τροφίμων και πολεμοφοδίων, άνευ της οποίας ο στρατός θα εδιελύετο».
Μετά την απελευθέρωση του πρώτου κομματιού της χώρας και την εγκαθίδρυση της Βασιλείας, είχε την τύχη της Σάββαινας και τόσων άλλων αγωνιστών: Πέθανε πάμφτωχη και ξεχασμένη. Στους κήπους και τα βουλεβάρτα των Αθηνών δεν υπήρχε θέση για τους κουρελήδες που έδωσαν ψυχή και σώμα στην Επανάσταση. Μόνο για τις Γερμανίδες Κυρίες της τιμής και τους αυλοκόλακες του Όθωνα.
Για να μην ξεχνάμε
Φιλαρέτη Καλομενίδου, Εκπαιδευτικός.
