Ηλιοθεραπεία: Ναι μεν, αλλά…

Η ηλιοθεραπεία οφείλεται στη διάσημη σχεδιάστρια μόδας Κοκό Σανέλ.

Η ηλιοθεραπεία ,η έκθεση του γυμνού δέρματος στον καλοκαιρινό ήλιο κατά την διάρκεια των θαλασσίων μπάνιων, είναι πρόταση που χρονολογείται από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 και οφείλεται στην διάσημη σχεδιάστρια μόδας Κοκό Σανέλ. Αυτή πρώτη συνδύασε το μπρούτζινο χρώμα με την υγεία. Για να γίνει συνήθεια πέρασα αρκετά χρόνια ακόμη.

Μέχρι τότε το σκούρο δέρμα ήταν σημάδι των  εργατών και αγροτών. Έδειχνε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι ο κάτοχός του δούλευε ολημερίς, χειμώνα -καλοκαίρι ,σε εξωτερικούς χώρους κάτω από δύσκολες συνθήκες. Ήταν παρίας ,άρα εκτός της <καθώς πρέπει >κοινωνίας και ,προφανώς ,παράδειγμα προς αποφυγή. Το ηλιοκαμένο δέρμα ήταν το σύμβολο της φτώχιας.

Οι πιο εύποροι ,(αριστοκράτες ,εισοδηματίες ,κτηματίες) ,ακόμη και οι εργαζόμενοι …πολυτελείας ,(τραπεζίτες ,επιχειρηματίες ,πολιτικοί ,δημόσιοι άρχοντες) ,δεν είχαν κανένα λόγω να εκτίθενται στις καιρικές συνθήκες και διατηρούσαν το λευκό τους χρώμα .

Οι κοπέλες των ανωτέρων τάξεων σε χορούς και συνεστιάσεις φορούσαν μακριές τουαλέτες αλλά ,σύμφωνα με την μόδα ,με τόσο ανοικτό ντεκολτέ που ακόμα και σήμερα θεωρείται τολμηρό. Το ένδυμα περιπάτου όμως ήταν τελείως κλειστό ώστε να μην εκτίθεται στον ήλιο χιλιοστό γυμνής επιδερμίδας. Συνοδευόταν πάντα με κομψό καπελάκι και μόλις έμπαινε η άνοιξη, με μικρή ομπρέλα, το ombrellino, από την  λατινική  λέξη umbra που σημαίνει σκιά. Στα ελληνικά το λέμε το σκιάδιο ή αλεξήλιο.

Οmbrellino

Ο σκοπός του ombrellino δεν ήταν η προστασία από μία ξαφνική βροχή, αλλά από τον ήλιο που δεν έπρεπε να δει ούτε το πρόσωπο. Όσο πιο λευκό το δέρμα, στα όρια του ωχρού, τόσο μεγαλύτερη η εγγύηση για την αριστοκρατική καταγωγή της κοπέλας. Άρα και για  τον πλούτο και την προίκα της, που την καθιστούσε, με την πρώτη ματιά, πολύφερνη νύφη.

Η έκθεση στον ήλιο με σκοπό το μαύρισμα είναι μόδα των πρόσφατων δεκαετιών. Όπως κάθε μόδα ,έφτασε κάποια στιγμή στην υπερβολή. Ώρες ατελείωτες ψήνονται στον ήλιο οι νεαροί και οι νεαρές με τα γυμνασμένα κορμιά ,για να αναδείξει το μαύρισμα τις γραμμώσεις που αποκτήθηκαν με πολύ κόπο. Σαν τις μπριτζόλες στα κάρβουνα ,γυρίζουν μια μπρούμητα ,μια ανάσκελα ,με ή χωρίς στηθόδεσμο. Ώστε γυρνώντας από τις διακοπές να μοιάζουν με ξαδέλφια από την Αιθιοπία ως απόδειξη του πόσο καλά πέρασαν το καλοκαίρι.

Σωστή ή λάθος η ηλιοθεραπεία; Εξαρτάται από το πού, πότε ,πόσο.

Ο ήλιος μας εκπέμπει 3 ειδών ακτινοβολίες διαφορετικών συχνοτήτων :

• Τις ορατές που φαίνονται λευκές αλλά αποτελούνται από τα 7 χρώματα της ίριδας: βιολετί, μωβ, γαλάζιο, πράσινο, κίτρινο, πορτοκαλί και κόκκινο. Είναι τα χρώματα που θαυμάζουμε στο ουράνιο τόξο όταν οι ατμοσφαιρικές συνθήκες το επιτρέπουν ,συνήθως μετά την βροχή.
• Τις υπέρυθρες που είναι αόρατες στο ανθρώπινο μάτι ,αλλά μας ζεσταίνουν και
• Tις υπεριώδεις που επίσης είναι αόρατες ,αλλά σε αυτές οφείλεται το μαύρισμα. Στην πραγματικότητα  το μαύρισμα δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ενεργοποίηση της μελανίνης ,μιας σκούρας ουσίας ,που έχει σκοπό να προστατέψει το δέρμα από την υπεριώδη ακτινοβολία. Οι μελαχρινοί έχουν εκ΄φύσεως  περισσότερη μελανίνη και γι’ αυτό αντέχουν περισσότερο στον ήλιο ,σε αντίθεση με τους ξανθούς που σπάνια μαυρίζουν και συχνότατα καίγονται.
• Ο ήλιος είναι η πηγή της ζωής για κάθε ζωντανό πλάσμα αυτού του πλανήτη. Όμως η έκθεση σε αυτόν θέλει προσοχή και τήρηση σαφών οδηγιών ,ώστε να επωφεληθούμε από τα θετικά και να περιορίσουμε τα αρνητικά του.

Οφέλη

Οι ακτίνες UVB του ήλιου προάγουν τη σύνθεση της βιταμίνης D, του κύριου παράγοντα για ανάπτυξη των οστών των παιδιών μαζί με το ασβέστιο των τροφών. Η ραχίτιδα  (καμπούρα) ,ή κύφωση ,η σκολίωση σε νεαρές ηλικίες ήταν μεγάλο πρόβλημα σε παλαιότερες εποχές, σήμερα όμως τείνουν να εξαφανιστούν.

Σε μεγαλύτερη ηλικία η βιταμίνη D εμποδίζει την απομάκρυνση του ασβεστίου από τα οστά και έτσι αποτρέπει ή καθυστερεί την οστεοπόρωση. Η έκθεση στον ήλιο για 15 έως 20 λεπτά, 2 έως 3 φορές την εβδομάδα, είναι αρκετή για να εξασφαλίσουμε κάλυψη των αναγκών μας σε βιταμίνη D ,η οποία αποθηκεύεται και για τις ανήλιαγες ημέρες του χειμώνα.

Οι γυναίκες σε κλιμακτήριο ή εμμηνόπαυση

Συστήνεται να εκτίθενται στον ήλιο για μισή ώρα καθημερινά μετά τις 5 μ.μ., χωρίς αντιηλιακό, με σκοπό τη σύνθεση της βιταμίνης D, που θα τους επιτρέψει να έχουν γερά οστά για περισσότερα χρόνια .Είναι γνωστό πως μία σημαντική αιτία θνησιμότητας των ηλικιωμένων είναι τα κατάγματα από πτώσεις και οι θρομβώσεις που ακολουθούν.

Είναι απορίας άξιο πως σε χώρες με 300μέρες τον χρόνο ηλιοφάνεια ,υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό ανθρώπων που έχουν έλλειψη βιταμίνης D. Μελέτες στον Αμερικανικό πληθυσμό έδειξαν πως πάνω από 42% των Αμερικανών έχουν ανεπάρκεια βιταμίνης D. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός πως το 47% των εγκύων Αμερικανίδων πάσχει από έλλειψη της D. Τα μωρά τους ίσως γεννηθούν με αδύναμα οστά, επιρρεπή σε κατάγματα, ακόμη και από τα  παιδικά τους χρόνια. Για το φαινόμενο αυτό κατηγορούνται τα αντηλιακά με μεγάλο δείκτη προστασίας ,που όμως είναι απαραίτητα αν θέλουμε να αποφύγουμε σημαντικότερες συνέπειες.

• Η υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να θεραπεύσει διάφορες ασθένειες, όπως ψωρίαση, έκζεμα και ίκτερο.
• Ο ήλιος φαίνεται πως προστατεύει από παχυσαρκία, καρδιακές προσβολές, εγκεφαλικά επεισόδια, άσθμα και σκλήρυνση κατά πλάκας ,ενισχύοντας το ανοσοποιητικό σύστημα. Βέβαια σε υπερβολική έκθεση συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.
• Το ηλιακό φως ενισχύει τις ορμόνες της  λίμπιντο και γενικά την ευεξία . Δεν είναι τυχαίο πως οι μεσογειακοί  λαοί είμαστε πιο αισιόδοξοι ,πιο κεφάτοι ,πιο γλεντζέδες ,πιο ερωτικοί από τους βόρειους φίλους μας.
• Η τακτική ηλιοθεραπεία ρυθμίζει τα επίπεδα της χοληστερόλης χωρίς τον κίνδυνο της δημιουργίας χολολιθίασης που υφίσταται ως παρενέργεια μερικών φαρμάκων
• Οι υπεριώδεις ακτίνες μειώνουν την πίεση του αίματος, αυξάνουν τα αποθέματα γλυκογόνου στο συκώτι, εξισορροπούν το σάκχαρο του αίματος και ενισχύουν  την ικανότητα του αίματος να μεταφέρει περισσότερο οξυγόνο στα κύτταρα.

Κίνδυνοι

• Το άμεσο πρόβλημα της πολύωρης έκθεσης στον ήλιο είναι τα εγκαύματα. Στις απλές περιπτώσεις που το δέρμα κοκκινίζει και τσούζει ,αντιμετωπίζονται με αλοιφές που καλό είναι να περιέχουν αλόη. Στις δυσκολότερες περιπτώσεις που σχηματίζονται φουσκάλες και οιδήματα , θα χρειαστούμε ιατρική βοήθεια.
• Η ηλίαση είναι πιθανή κυρίως αν δεν φοράμε καπέλο . Στην αρχή αισθανόμαστε έντονη κόπωση ,ζαλάδες ,πονοκέφαλο ,τάση για εμετό. Αν συνεχιστεί η έκθεση θα αισθανθούμε ρίγη ,κράμπες, ταχυκαρδία και όλα τα συμπτώματα της αφυδάτωσης Αν τα συμπτώματα φτάσουν σε σύγχυση ,υψηλό πυρετό ,σπασμούς. Ίσως και παραισθήσεις ,βρισκόμαστε σε κατάσταση θερμοπληξίας και η μεταφορά στο νοσοκομείο κρίνεται απαραίτητη.
• Η υπερβολική ηλιοθεραπεία προκαλεί φωτογήρανση του δέρματος ,όχι μόνο στο πρόσωπο ,αλλά δε ολόκληρο το εκτεθειμένο μέρος του σώματος. Η υπεριώδης ακτινοβολία καταστρέφει το κολλαγόνο με αποτέλεσμα να εμφανιστούν πρόωρες ρυτίδες, δυσχρωμίες, φακίδες σε πιο ευαίσθητες επιδερμίδες και χαλάρωση.
• Ο ήλιος επιδεινώνει πολλές προυπάρχουσες δερματοπάθειες. Όπως ο επιχείλιος έρπητας , η πελλάγρα , η ροδόχρους ακμή, η λεύκη , ο ερυθροματώδης λύκος και οι  ευρυαγγείες .
• Υπάρχουν φωτοευαίσθητα άτομα που αναπτύσσουν φωτοαλλεργίες .Αυτές εκδηλώνονται με εξάνθημα και έντονο κνησμό. Δυστυχώς τα αντηλιακά δεν βοηθούν σε αυτές τις περιπτώσεις.
• Σε χρόνια έκθεση ενδέχεται να εμφανιστούν διάφορων τύπων καρκίνοι του δέρματος. Όπως τα ηπιότερα επιθηλιώματα ή  το επιθετικότερο μελάνωμα. Βέβαια στην εμφάνιση ή όχι του καρκίνου παίζουν ρόλο και πολλοί άλλοι παράγοντες. Όπως το χρώμα του δέρματος, η κληρονομικότητα, η ύπαρξη δυσπλαστικών σπίλων (σκούρες ελιές) κ.α).

Τί πρέπει να κάνουμε για να κερδίσουμε τα οφέλη της ηλιοθεραπείας  χωρίς να εκτιθέμεθα σε κινδύνους;

• Να αποφεύγουμε τον ήλιο από τις 11 το πρωί έως τις 4-5 το απόγευμα τις καυτές καλοκαιρινές ημέρες. Αντίθετα ,την άνοιξη και το φθινόπωρο να επιδιώκουμε τον ήλιο αυτές τις ώρες.
• Να εκτιθέμεθα σταδιακά στον ήλιο ,στην αρχή 5-10 λεπτά ,αργότερα 15-20 με όριο περίπου τα 30 λεπτά.
• Να πίνουμε πολύ νερό και φυσικούς χυμούς αντί για αναψυκτικά και οινοπνευματώδη.
• Να τρώμε ελαφρά ,πολλά φρούτα και λαχανικά ,αποφεύγοντας βαριές λιπαρές τροφές.
• Να φοράμε καπέλο ,γυαλιά ηλίου,(τα παιδιά και μπλουζάκι) και να καθόμαστε την περισσότερη ώρα κάτω από σκιά.
• Να διαλέγουμε το κατάλληλο για την επιδερμίδα μας αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας ,προσέχοντας πάντα την ημερομηνία λήξης. Το εφαρμόζουμε στο δέρμα μας τουλάχιστον μισή ώρα νωρίτερα από την έξοδο στον ήλιο. Δεν χρησιμοποιούμε το αντηλιακό που περίσσεψε από πέρυσι΄ ενδέχεται να είναι χαλασμένο.
• Μετά από την ηλιοθεραπεία κάνουμε ένα δροσερό ντους, που θα απομακρύνει το υπολείμματα από  το αντηλιακό και το αλάτι. Μετά ενυδατώνουμε και θρέφουμε το δέρμα μας με την χρήση μιας καλής ενυδατικής λοσιόν, κρέμας ή προϊόντων afterbath.
• Να θυμόμαστε ότι όταν έχει συννεφιά δεν προστατευόμαστε χωρίς αντηλιακό. Διότι φιλτράρονται μόνο το 5% με 10% των υπεριωδών ακτίνων . Παρομοίως δεν μας προστατεύει αποτελεσματικά ούτε η σκιά της ομπρέλας. Διότι η άμμος αντανακλά το 5% με 25% της υπεριώδους ακτινοβολίας.

Καλό και ασφαλές καλοκαίρι

Φιλαρέτη Καλομενίδου

Χημικός -εκπαιδευτικός