Γιατί οι συμβουλές από εκατοντάχρονους είναι πιο πολύ κλισέ
Όλοι έχουμε διαβάσει άρθρα που ρωτούν κάποιον εκατοντάχρονο: “Ποιο είναι το μυστικό της μακροζωίας σου;”. Οι απαντήσεις συνήθως είναι περίεργες και μας κάνουν να σκεφτόμαστε: “Μήπως να το δοκιμάσω κι εγώ;”. Μπορεί να ακούμε για κάποιον που έπινε καθημερινά ένα ποτήρι αλκοόλ, ή έτρωγε μπέικον για πρωινό κάθε μέρα. Αν και τέτοιες ιστορίες μπορεί να είναι ενδιαφέρουσες, δεν μας βοηθούν πραγματικά να καταλάβουμε γιατί κάποιοι άνθρωποι ζουν τόσο πολύ.
Στην πραγματικότητα, αυτές οι απαντήσεις είναι παραπλανητικές και, όπως εξηγεί ο Bradley Elliott, καθηγητής φυσιολογίας στο University of Westminster σε άρθρο του στο The Conversation, το να βασιζόμαστε σε τέτοιες μαρτυρίες για να βγάλουμε συμπεράσματα είναι ένα σημαντικό λάθος που ονομάζεται “μεροληψία επιβίωσης” (survivorship bias). Ας δούμε πώς λειτουργεί αυτό και γιατί οι διατροφικές συμβουλές από εκατοντάχρονους δεν είναι όσο χρήσιμες φαίνονται.
Το παράδειγμα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου
Για να καταλάβεις τι είναι η μεροληψία επιβίωσης, σκέψου μια ιστορία από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι σύμμαχοι στατιστικολόγοι μελετούσαν τα αεροπλάνα που επέστρεφαν από τις μάχες, προσπαθώντας να βρουν ποια σημεία των αεροπλάνων δέχονταν τις περισσότερες ζημιές. Η αρχική τους σκέψη ήταν να προσθέσουν θωράκιση στα σημεία με τις περισσότερες ζημιές, αλλά ένας στατιστικολόγος, ο Abraham Wald, είχε μια διαφορετική άποψη. Είπε πως έπρεπε να θωρακίσουν τα σημεία που δεν είχαν ζημιές, γιατί τα αεροπλάνα που χτυπήθηκαν σε αυτά τα σημεία δεν κατάφεραν να επιστρέψουν και δεν μπορούσαν να μελετηθούν.
Αυτό το φαινόμενο είναι η “μεροληψία επιβίωσης”: μελετάς μόνο αυτά που επέζησαν και αγνοείς τα υπόλοιπα, οδηγώντας σε λάθος συμπεράσματα.
Το παράδειγμα των εκατοντάχρονων
Πώς εφαρμόζεται αυτό το φαινόμενο στους εκατοντάχρονους; Φαντάσου μια ομάδα 100 ανθρώπων που καπνίζουν όλη τους τη ζωή. Οι περισσότεροι από αυτούς θα πεθάνουν νωρίτερα από καρκίνο, καρδιακές παθήσεις ή άλλες ασθένειες που συνδέονται με το κάπνισμα. Αλλά μπορεί ένας ή δύο από αυτούς να καταφέρουν να ζήσουν μέχρι τα 100 και να πουν πως το μυστικό της μακροζωίας τους είναι το ότι κάπνιζαν ένα πακέτο τσιγάρα την ημέρα.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το κάπνισμα είναι καλό ή ότι βοηθάει στη μακροζωία. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι άνθρωποι που κάπνισαν πέθαναν νωρίτερα. Απλώς δεν βλέπουμε αυτούς που δεν τα κατάφεραν, γιατί δεν ζουν για να μας πουν την ιστορία τους. Έτσι, βασιζόμαστε σε μια πολύ μικρή ομάδα “επιζώντων” και βγάζουμε λανθασμένα συμπεράσματα.
Η επιρροή της μεροληψίας επιβίωσης στην κοινωνία
Η μεροληψία επιβίωσης δεν περιορίζεται μόνο στους εκατοντάχρονους. Είναι παντού γύρω μας. Για παράδειγμα, σκέψου τους διάσημους ηθοποιούς ή επιχειρηματίες που ακούμε να λένε ότι πέτυχαν παρ’όλες τις δυσκολίες. Βλέπουμε μόνο τις ιστορίες επιτυχίας και όχι τις εκατοντάδες ιστορίες ανθρώπων που προσπάθησαν εξίσου σκληρά αλλά δεν τα κατάφεραν. Αυτές οι αποτυχίες δεν αποτελούν “καλές ειδήσεις” και έτσι δεν τις ακούμε ποτέ. Αυτό μας δίνει την εντύπωση ότι η επιτυχία είναι πιο εύκολη ή πιο συνηθισμένη από ό,τι είναι στην πραγματικότητα.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα κτήρια που βλέπουμε στις πόλεις. Τα πιο όμορφα κτήρια από κάθε εποχή είναι αυτά που επιβιώνουν, ενώ τα λιγότερο ανθεκτικά ή λιγότερο εντυπωσιακά κτήρια έχουν κατεδαφιστεί. Αυτό μας δίνει την εντύπωση ότι όλες οι αρχιτεκτονικές από παλαιότερες εποχές ήταν αριστουργήματα, ενώ στην πραγματικότητα υπήρχαν και πολλά μέτρια κτήρια που απλώς δεν τα βλέπουμε πια.
Τι μπορούμε να μάθουμε από αυτούς που ζουν μέχρι τα 100;
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να μάθουμε τίποτα από τους ανθρώπους που ζουν μέχρι τα 100. Όπως αναφέρει ο Bradley Elliott, η έρευνα δείχνει ότι υπάρχουν κάποιες γενικές αρχές που φαίνεται να βοηθούν στη μακροζωία.
Η τακτική άσκηση, η ισορροπημένη διατροφή, η αποφυγή του καπνίσματος και η θετική στάση απέναντι στη ζωή είναι πράγματα που οι επιστήμονες γενικά θεωρούν πως βοηθούν. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κάποια συγκεκριμένη συνήθεια ενός εκατοντάχρονου, όπως το να τρώει μπέικον κάθε μέρα, είναι ο λόγος που έζησε τόσο πολύ.
Επιπλέον, μπορεί να υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που δεν γνωρίζουμε ακόμη. Μπορεί, για παράδειγμα, κάποιοι άνθρωποι να έχουν γενετική προδιάθεση που τους προστατεύει από ασθένειες όπως ο καρκίνος ή οι καρδιοπάθειες, επιτρέποντάς τους να ζήσουν περισσότερο.
Η μακροζωία είναι ένα ζήτημα που απασχολεί όλους και δεν υπάρχει κάποιο μαγικό μυστικό που μπορούμε να ακολουθήσουμε. Η μεροληψία επιβίωσης μάς οδηγεί σε λάθος συμπεράσματα όταν βασιζόμαστε μόνο στις ιστορίες των ανθρώπων που τα κατάφεραν να ζήσουν μέχρι τα 100. Αν και μπορεί να φαίνεται δελεαστικό να ακολουθήσουμε τις συνήθειές τους, η πραγματικότητα είναι ότι πρέπει να στηριζόμαστε σε επιστημονικά δεδομένα και όχι σε μεμονωμένες περιπτώσεις επιτυχίας.
Πηγή:https://www.shape.gr
