Ο άνθρωπος είναι το πιο πολύπλοκο ζώο από όλη την πανίδα της Γης
(Αναγκαία παρένθεση προς αποφυγή παρεξηγήσεων. Στο σχολείο μας έμαθαν πως όλα τα έμβια όντα του πλανήτη κατατάσσονται σε 5 μεγάλες ομάδες που τις ονομάζουμε βασίλεια. Αυτά είναι τα μονήρη ,τα πρώτιστα ,τους μύκητες ,τα φυτά και τα ζώα. Το 2015 τα μονήρη αντικαταστάθηκαν από τα βακτήρια και προστέθηκε ένα 6ο βασίλειο ,αυτό των χρωμιστών. Πάντως ο άνθρωπος κατατάσσεται στα ζώα ,αφού προφανώς δεν είναι τίποτε από τα υπόλοιπα .)
Είναι ένας πολυσύνθετος οργανισμός ,είναι ένα σύνολο συμπεριφορών, είναι μια ολότητα σκέψεων, συναισθημάτων ,αντιδράσεων. Είναι το δίπολο συνειδητού και ασυνείδητου. Είναι ο συνδυασμός των ιδιοτήτων των προγόνων του. Είναι το αποτέλεσμα της εκπαίδευσης του ,των εμπειριών του ,του παρελθόντος του. Είναι οι ελπίδες ,τα όνειρα και οι φιλοδοξίες του. Είναι τα πιστεύω και οι αξίες του.. είναι μια άβυσσος προς εξερεύνηση.
Είναι ΑΤΟΜΟ, παρόμοιο αλλά απολύτως διαφορετικό από τα 8 δις των ανθρώπων αυτού του πλανήτη.
Γεννιόμαστε ως ξεχωριστές μονάδες ,διαμορφωνόμαστε ως άτομα ή συμβαίνουν συγχρόνως και τα δύο;
Ας ξεκινήσουμε από τα μορφολογικά μας χαρακτηριστικά.
Στον πυρήνα καθενός από τα 3 δις κύτταρα του οργανισμού μας, υπάρχουν οργανίδια που λέγονται χρωμοσώματα. Μέσα σε αυτά υπάρχει ένα τεράστιο μόριο που μοιάζει με διπλή συστρεφόμενη σκάλα. Το DNA. Πάνω στο DNA διακρίνονται περιοχές που ονομάζονται γονίδια. Κάθε ιδιότητα μας κωδικοποιείται σε ένα ζευγάρι ομολόγων γονιδίων και αντίστροφα: Κάθε ζευγάρι γονιδίων φέρει κωδικοποιημένη μία ιδιότητά μας. Π.χ. Το ζευγάρι γονιδίων του χρώματος των ματιών στον Α <γράφει>καστανό ,στον Β γαλάζιο ,στον Γ μαύρο. Το ζευγάρι των γονιδίων του σχήματος της μύτης στον Α<γράφει> γαλλική ,Στον Β μεγάλη ,στον Γ αρχαιοελληνική. Το ζευγάρι που καθορίζει την ομάδα αίματος στον Α δίνει ομάδα Ο ,στον Β ομάδα ΑΒ κτλ
Εκατομμύρια ιδιότητες <εγγράφονται >σε αντίστοιχα γονίδια. Υπάρχουν δισεκατομμύρια πιθανότητες να γίνουν διαφορετικοί συνδυασμοί. Άρα υπάρχουν δισεκατομμύρια διαφορετικοί μεταξύ τους άνθρωποι με το δικό του, μοναδικό DNA ο καθένας. Ακόμη και στους μονοζυγωτικούς διδύμους (Τα δίδυμα που προέρχονται από ένα αρχικό γονιμοποιημένο ωάριο και μοιάζουν σαν δυο σταγόνες νερό) υπάρχει ένα απειροελάχιστο αλλά υπαρκτό ποσοστό διαφορετικότητας.
Καθένας από μας έχει κληρονομήσει το μισό DNA από τον πατέρα και το άλλο μισό από την μητέρα του. Ο πατέρας αντίστοιχα έχει κληρονομήσει το μισό από τον δικό του πατέρα ,τον παππού ,και το μισό από την δική του μητέρα ,την γιαγιά . Η μητέρα επίσης έχει τον συνδυασμό DNA των δικών της γονιών. Ο παππούς με την σειρά του έχει το μισό DNA από τον προπάππου και το μισό από την προγιαγιά και πάει λέγοντας.
Έτσι εξηγείται πως πολλές φορές ένα παιδί μοιάζει περισσότερο π.χ στον παππού απ΄ότι στον πατέρα. Όλοι φέρουμε μέσα μας κάτι από τους προγόνους μας κοντινούς ή μακρυνότερους.
-Όλα τα γονίδια δεν έχουν την ίδια δυναμικότητα. Άλλα είναι ισχυρότερα και επικρατούν, άλλα πιο αδύναμα και υπολείπονται. Π.χ μία μελαχρινή γυναίκα και ένας ξανθός άντρας μπορεί να κάνουν ένα μελαχρινό παιδί αν το γονίδιο της μητέρας είναι το ισχυρότερο ,ένα ξανθό ,αν το γονίδιο του πατέρα επικρατήσει ,ή καστανό αν τα γονίδια των γονιών είναι ισοδύναμα και δώσουν μία ενδιάμεση έκφραση.
-Όλα τα γονίδια δεν εκδηλώνονται από την γέννηση. Π.χ το γονίδιο της τριχοφυΐας. Ενώ υπάρχει από την σύλληψη, εκδηλώνεται κατά την εφηβεία. Όμοια και το γονίδιο για το στήθος των γυναικών κ.τ.λ
-Υπάρχουν γονίδια όχι μόνο για κάθε τμήμα της μορφής μας ,αλλά και για το ύψος ,τις κινήσεις ,τις γκριμάτσες ,ακόμη και για λιγότερο υλικά χαρακτηριστικά μας.
-Κάποια γονίδια <φέρουν > ασθένειες. Π.χ το γονίδιο της μεσογειακής αναιμίας. Αν κάποιος λοιπόν έχει ένα τέτοιο γονίδιο, π.χ κληρονομημένο από την μητέρα του ,λέμε πως είναι <φορέας >ή ότι <έχει το στίγμα της μεσογειακής αναιμίας>.Ο άνθρωπος αυτός δεν είναι άρρωστος ,ούτε θα αρρωστήσει ποτέ από την συγκεκριμένη αρρώστια. Αν όμως και η γυναίκα με την οποία αποφασίσει να κάνει παιδί έχει και αυτή το στίγμα, υπάρχουν 25% πιθανότητες να γεννηθεί ένα άρρωστο παιδί. Πράγμα που κανείς δεν θα ήθελε να του συμβεί.
Επομένως πριν αποφασίσουμε να γίνουμε γονείς πρέπει να κάνουμε απαραιτήτως έναν πολύ ενδελεχή προγεννητικό έλεγχο με βάση τις οδηγίες του γιατρού μας. Σήμερα υπάρχει και η δυνατότητα γονιδιακού ελέγχου, κυρίως αν σε μία οικογένεια και σε διαφορετικές γενεές επαναλαμβάνεται η ίδια ασθένεια. Π.χ καρκίνος. Ακόμη και κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης υπάρχουν μέθοδοι ελέγχου της υγείας του εμβρύου, που πρέπει να γίνονται αν ο γιατρός έχει λόγους να υποπτεύεται κάποιο πρόβλημα. Π.χ αν οι γονείς ,η μητέρα κυρίως ,είναι κοντά στην εμμηνόπαυση.
-Κάποια γονίδια μεταφέρουν προδιαθέσεις. Π.χ αν σε μία οικογένεια υπάρχουν άτομα με διαβήτη ,το παιδί ενδέχεται να έχει περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει διαβήτη σε κάποια φάση της ζωής του σε σχέση με τον μέσο όρο του πληθυσμού. Πιθανότητα δεν σημαίνει βεβαιότητα! Σημαίνει πως αν το άτομο το ξέρει ,μπορεί να ρυθμίσει την συμπεριφορά του ώστε να μην νοσήσει ποτέ. Π.χ στην προκειμένη περίπτωση ,να αποφεύγει τα γλυκά και να αθλείται τακτικά.
Τί συμβαίνει όμως με τον νου ,χαρακτήρα ,την συμπεριφορά ,τις αντιδράσεις μας;
΄Έχουμε ακούσει επανειλημμένα εκφράσεις του τύπου :<είναι νευρικός όπως ο παππούς του >,<είναι επιπόλαιος όπως ο θείος τάδε>,<είναι πολυλογάς σαν τον πατέρα του>,<είναι έξυπνος σαν την γιαγιά >,<είναι ευγενής σαν την μαμά του>
Αυτές και εκατομμύρια άλλες ιδιότητες που μας χαρακτηρίζουν ,είναι κληρονομικές ή επίκτητες; Γεννηθήκαμε με αυτές ή τις αποκτήσαμε από την διαπαιδαγώγηση μας και τις εμπειρίες μας κατά την διάρκεια της ζωής μας; Μπορούμε να τις αλλάξουμε ή άδικος κόπος ,αφού δεν μπορούμε να επέμβουμε στο DNA μας; Γεννιόμαστε ή γινόμαστε;
Πολλές μελέτες έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς ,πολλά επιστημονικά συνέδρια ,συμπόσια και διαλέξεις. Πολύ μελάνι έχει χυθεί σε δημοσιεύσεις ,άρθρα και βιβλία. Πολλοί διαξιφισμοί μεταξύ ειδικών που έχουν υποστηρίξει την μεν ή την δε άποψη από αρχαιοτάτων χρόνων έως σήμερα. Μια ιστορική αναδρομή θα ήταν κουραστική.
Έχουμε δυνατότητες να παρέμβουμε στον εαυτό μας
Εν ολίγοις ,στις ημέρες μας τείνουμε να πιστεύουμε ότι έχουμε πολλές δυνατότητες να παρέμβουμε στον εαυτό μας και μπορούμε με την κατάλληλη διαπαιδαγώγηση και εκπαίδευση να βελτιώσουμε κατά πολύ τις θετικές κληρονομικές μας ιδιότητες και να μειώσουμε τις αρνητικές.
-Οι αισθητικές επεμβάσεις μπορούν να βελτιώσουν σημεία του σώματος που δεν μας ικανοποιούν και επηρεάζουν αρνητικά την ψυχολογία ή την αυτοπεποίθησή μας. Π.χ με μια ρινοπλαστική να διορθώσουμε μία γαμψή μύτη ή με μία λιποαναρρόφηση να περιορίσουμε υπερμεγέθεις γοφούς.
( οι υπερβολές είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα προς μελέτη)
– Με κατάλληλη ιατρική παρέμβαση να διορθώσουμε τον στραβισμό ή με χορήγηση αυξητικής ορμόνης να κερδίσει ένα βραχύσωμο παιδί αρκετά εκατοστά ύψους, ο ορθοδοντικός θα δημιουργήσει ένα τέλειο χαμόγελο.
– Με σωστή διατροφή να αποτρέψουμε τάσεις παχυσαρκίας , επιβάρυνση του ήπατος ,προβλήματα στα νεφρά, υπέρταση.
– Με ιατρικές εξετάσεις να προλάβουμε προδιαθέσεις για καρδιαγγειακά προβλήματα ή καρκίνο.
-Με το να τηρούμε τους κανόνες υγιεινής τόσο στον εαυτό μας όσο και στο περιβάλλον μας αποφεύγουμε επίκτητες ασθένειες όπως η ηπατίτιδα.
Ο χαρακτήρας μας
Όσο για τον χαρακτήρα μας ,σαφώς επηρεάζεται από τον τρόπο ζωής μας ,την διαπαιδαγώγησή μας ,τις συνθήκες μέσα στις οποίες μεγαλώνουμε τα 5-6 πρώτα καθοριστικά χρόνια της ζωής μας.
–Τα παιδιά τείνουν να μιμούνται τους γονείς. Αν λοιπόν οι γονείς είναι ευγενείς ,καλοπροαίρετοι ,ήπιοι ,συνεργάσιμοι ,διαλλακτικοί ,θετικοί ,κατά πάσα πιθανότητα ο ίδιο θα είναι και τα παιδιά. Αν οι γονείς είναι νευρικοί ,απότομοι ,κακομιλούν ,προσβάλουν ο ένας τον άλλο ή τα παιδιά τους, θα αναπτύξουν και τα παιδιά αντίστοιχες συμπεριφορές. Το παιδί που το αγαπούν ,μαθαίνει να αγαπά. Το παιδί που το εμπιστεύονται μαθαίνει να εμπιστεύεται. Το παιδί που το προσβάλλουν ,προσβάλλει.
Το παιδί που το απορρίπτουν αναπτύσσει αντικοινωνική συμπεριφορά. Το παιδί που το αντιμετωπίζουν με κατανόηση ,μαθαίνει να συγχωρεί. Το παιδί που το υπολογίζουν αποκτά αυτοπεποίθηση. Το παιδί που είναι αποδεκτό γίνεται συνεργατικό ,με ομαδικό πνεύμα και κοινωνικές δεξιότητες. Το παιδί που αδικείται αισθάνεται θυμωμένο και αντεπιτίθεται με την πρώτη αφορμή. Το παιδί που αντιμετωπίστηκε με βία θα γίνει ο <νταής > που ,χωρίς σκέψη ή τύψεις ,θα χρησιμοποιεί λεκτική η φυσική βία για ασήμαντες αφορμές. Τέτοια παραδείγματα θα μπορούσαν να γεμίσουν σελίδες επί σελίδων ,αλλά νομίζω πως η κεντρική ιδέα έχει γίνει κατανοητή.
-Το περιβάλλον παίζει θεμελιώδη ρόλο στον χαρακτήρα των παιδιών, άρα και των αυριανών ενηλίκων. Ευτυχώς έχει αποδειχτεί ότι και το πιο κακότροπο παιδί θα βελτιωθεί σε ένα περιβάλλον αγάπης ,αποδοχής και υποστήριξης. Δυστυχώς και το πιο καλότροπο παιδί θα μεταμορφωθεί προς το χειρότερο σε ένα περιβάλλον αρνητισμού ,κακίας και παραμέλησης.
Ο πνευματικός κόσμος
Ο πνευματικός κόσμος ενός παιδιού ,η θέλησή του για μάθηση και καλλιέργεια ,τα αισθητικά του πρότυπα, διαμορφώνονται επίσης πολύ νωρίς ,κυρίως από την οικογένεια και στην συνέχεια από το σχολείο.
-Αν κανείς δεν διαβάζει βιβλία στο σπίτι ,γιατί να καταλάβει το παιδί την αξία του διαβάσματος ως ένα παράθυρο στον μεγάλο κόσμο των γνώσεων ; Γιατί να αναπτύξει διάθεση για διάβασμα; Λογικά λοιπόν αντιμετωπίζει το σχολείο και τα μαθήματα ως αναγκαίο κακό. Διαβάζει για να περάσει την τάξη και φροντίζει να ξεχάσει αμέσως τις <άχρηστες >γνώσεις, περιμένοντας με ανυπομονησία να τελειώσει το μαρτύριο. Παράλληλα, δεν έχει κανένα λόγο να διαβάσει εξωσχολικά βιβλία ,πράγμα που τολμώ να πω ,είναι χειρότερο από το να μην μαθαίνει όλα τα μαθήματα. Γιατί αυτή η κακή συνήθεια θα το συνοδεύει σε όλη του τη ζωή ως ενηλίκου.
-Αν μια οικογένεια δεν συνηθίζει να πάει στο θέατρο ,σε συναυλίες ,σε μουσεία, σε καλλιτεχνικές εκθέσεις ,γιατί να αναζητήσει το παιδί την καλλιέργεια που προσφέρουν αυτοί οι άγνωστοι χώροι;
– Αν ένα παιδί δεν βλέπει από τους μεγαλύτερους του καμία κοινωνική δραστηριότητα, κανένα έμπρακτο ενδιαφέρον προς τους ανθρώπους ή το περιβάλλον, λογικό είναι να γίνει ατομικιστής, να ενδιαφέρεται μόνο για τον εαυτό του και <δεν πάει να καεί το σύμπαν>.
Συμπερασματικά:
Είμαστε ένα μείγμα γονιδίων και κοινωνικών συνθηκών, ένα σύνολο κληρονομικών και επίκτητων ιδιοτήτων, ένα συνταίριασμα προδιαθέσεων και διαπαιδαγώγησης.
Πολλοί παράγοντες επιδρούν επάνω μας ,αλλά έχουμε την δυνατότητα να τους επηρεάσουμε με την δική μας ελεύθερη θέληση. Με υπομονή και επιμονή να βελτιωθούμε και να γίνουμε αυτό που πραγματικά θέλουμε.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι:
Θέλουμε; Ή μήπως βολευόμαστε ρίχνοντας όλες τις ευθύνες για το πως είμαστε στο <κακό>μας DNA ,ώστε να μην κάνουμε τίποτε για να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα στην εμφάνιση ,την υγεία ,τον χαρακτήρα μας;
Φιλαρέτη Καλομενίδου
Μία από εμάς.
