Γιάννης Καλπούζος
Όταν ο Γιάννης Καλπούζος γράφει ιστορικά μυθιστορήματα, κόβεται η αναπνοή σου και ρουφάς τις σελίδες του.
Το “Άγιοι και Δαίμονες” είναι η ανάδειξη των αντιφατικών χαρακτηριστικών που υπάρχουν μέσα στους ήρωες και σε κάθε άνθρωπο. Ο δαίμονας που μας βάζει να κάνουμε μικρότητες, απατεωνιές, άσωτες πράξεις, κακίες και ο άγιος που μας σπρώχνει να μεγαλουργούμε.
Ένα σαγηνευτικό, συναρπαστικό, ατμοσφαιρικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στην Κωνσταντινούπολη από το 1800 ως το 1830. Ήρωας του βιβλίου, ο εφτάψυχος Τζανής Κομνάς, η οικογένεια του, κυρίως ο αδελφός του Λεωνής και οι φίλοι του, ο άγιος και δαίμονας Ανθίας, ο Θεοφίλης, ο Βαλέριος και ο Παυλής. Περήφανες φιγούρες και οι γονείς του Τζανή, πατριώτες, φιλοσοφημένοι, γενναιόδωροι.
Η ζωή του Τζανή είναι μια οδύσσεια που, με αφετηρία την Πόλη, λίγο πριν την ελληνική επανάσταση, εξελίσσεται στον Πόντο, στη Χίο, στο Μωριά. Ξεχωριστό του ταλέντο να δημιουργεί μύρα (αρώματα) που λάτρευαν οι γυναίκες. Αλλά, εξαιτίας των παρορμήσεών του θα καταδιωχτεί, θα κρυφτεί, θα οδηγηθεί σε φυγή πολλές φορές, θα καταδικαστεί αλλά θα καταφέρει να επιβιώσει. Και πάντα, η καρδιά του Τζανή, η αγάπη του, οι ρίζες του, οι τάφοι των γονιών του, ανήκουν στη μία και μοναδική, την Πόλη.
Αυτήν την άγνωστη για μας Πόλη, ξετυλίγει με εικόνες και περιγραφές ο Γιάννης Καλπούζος, σε σημείο να περιγράφει σαν σκηνοθέτης μια συναρπαστική ταινία. Τις οδαλίσκες, τους γενίτσαρους, τους ευνούχους, τις συντεχνίες, τους προύχοντες, τους πάμπτωχους, την περιτομή, την πανούκλα, τους ζητιάνους, τα κουλούρια, τους παστουρμάδες, τα σαλβάρια, τα καΐκια. Η πένα του συγγραφέα αποκαλύπτει τις αγριότητες μέσα στις ψυχές των ανθρώπων της εποχής, την απάνθρωπη βία και τα βασανιστήρια των Οθωμανών στους υπόδουλους Έλληνες (εκεί καταλαβαίνεις γιατί στο DNA μας έχει κληρονομηθεί οργή και μίσος για τους τότε κατακτητές μας). Η πένα του Καλπούζου δεν αγνοεί και την απέναντι πλευρά, τις βαρβαρότητες των Ελλήνων απέναντι στου κατακτητές τους, αλλά και την περιώνυμη ελληνική αρρώστια, την διχόνοια που πάντα φρενάρει την πρόοδό μας. (πόσο επίκαιρο, πάντα!)
Με αξιοθαύμαστο τρόπο ο Καλπούζος περιγράφει όλη την ατμόσφαιρα της εποχής, σαν να την αφηγείται ένας Έλληνας της Πόλης του 1820. Δεν ξεχωρίζεις τη διαφορά, σαν να γεννήθηκε και να μεγάλωσε τότε! Η λογοτεχνική του γραφή σε συνδυασμό με τους διαλόγους της εποχής, έχουν σαν αποτέλεσμα μια γλώσσα που δεν υπάρχει σήμερα, γεμάτη ιδιωματισμούς και λέξεις, που συμπληρώνει την μοναδική εικόνα που πλάθει ο συγγραφέας με την πένα του.
Πλοκή, ιστορικά γεγονότα, ατμόσφαιρα και γλώσσα, αυτός είναι ο μοναδικός κι ανεπανάληπτος συνδυασμός του λογοτέχνη Γιάννη Καλπούζου στο “Άγιοι και Δαίμονες”.
Σημαντική θέση μέσα στο μυθιστόρημα έχει η ανάδειξη της έλλειψης αξίας της ανθρώπινης ζωής. Ζεις από τύχη, δεν υπάρχει σεβασμός, ούτε καν έλεος. Με την παραμικρή αφορμή, για μια υποψία, κόβονταν κεφάλια, μύτες, αυτιά. Χωρίς δικαστήρια πνίγανε, σταύρωναν. Καμιά αξία. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν σεβόντουσαν ούτε ο σουλτάνος, ούτε τα άτακτα σώματα πολεμιστών του.
Σε πείσμα αυτής της φρικωδίας, ο συγγραφέας τολμάει να περάσει – πάντα μέσα από τους ήρωές του – τα προσωπικά του μηνύματα για κοινωνική ισότητα, σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων, αγάπη για την έννοια πατρίδα, αυτοθυσία, έρωτα, αλληλεγγύη, εσωτερική ελευθερία και λίγη τρέλα. Τις αξίες των ζωντανών, δηλαδή, κόντρα στο φόβο και την υποτέλεια των υπόδουλων ζωντανών-νεκρών.
Το “Άγιοι και Δαίμονες” είναι ένα λογοτεχνικό αριστούργημα που κάνει τον Γιάννη Καλπούζο ξεχωριστό συγγραφέα στα ελληνικά γράμματα και στις καρδιές μας.
Πηγή: vivlio.gr
