Δεκάδες εκατομμύρια μάτια την έχουν θαυμάσει
Δεκάδες εκατομμύρια μάτια έχουν θαυμάσει το ανυπέρβλητης ομορφιάς, κομψότητας και τέχνης άγαλμα της Αφροδίτης της Μήλου, στο Μουσείο του Λούβρου. Είναι και αυτό ένα από τα πολλά θαυμάσια έργα του Αρχαιοελληνικού πολιτισμού που αρπάχτηκαν με διάφορους τρόπους από το μητρικό έδαφος όσο η Ελλάδα βρίσκονταν ακόμα κάτω από οθωμανική κυριαρχία. Περισσότερα από 400 χρόνια καταστροφών και λεηλασιών των λειψάνων του παρελθόντος, άφησαν τους Έλληνες χωρίς ένα σημαντικό μέρος της πολύτιμης κληρονομιάς τους και τους Ευρωπαίους με αμύθητους θησαυρούς που δεν τους ανήκαν.
Αυτό ίσως ήταν το τελευταίο χρονικά μια και η παρουσίασή του στο Λούβρο έγινε μόλις 24 ημέρες πριν την κήρυξη της Ελληνικής επανάστασης στις 25 Μαρτίου του 1821.
Αυτό επίσης είναι το άγαλμα που συνοδεύεται από τόσες ασάφειες και μυθεύματα που είναι παραδιακινδυνευμένο να προσπαθήσει κανείς να πει την ιστορία του. Σε γενικές γραμμές και με κάθε επιφύλαξη, η ιστορία έχει ως εξής: Ένας αμπελουργός, σκάβοντας το χωράφι του στην περιοχή Κλήμα της Μήλου, βρίσκει έναν υπόγειο θάλαμο και μέσα σε αυτόν το πάνω μισό του αγάλματος μιας εκπληκτικής ομορφιάς γυμνόστηθης γυναίκας με τα χέρια της σπασμένα σχεδόν στην μέση κάθε μπράτσου. Αργότερα βρέθηκε και το κάτω μισό. Ο ίδιος δεν είναι σε θέση να εκτιμήσει την αξία του, ρωτά από δω και από κει και το νέο διαδίδεται ταχύτατα.
Εκείνη την εποχή υπήρχε ένας πανευρωπαϊκός <πυρετός> στην αναζήτηση αρχαιοτήτων. Κυρίως η Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία είχαν αποδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου να εξασφαλίσουν τα περισσότερα και καλύτερα κομμάτια, δωροδοκώντας, κλέβοντας, εξαπατώντας τους αφελείς, κάνοντας παράνομες (και σε πολλές περιπτώσεις καταστροφικές ) ανασκαφές. 10 χρόνια νωρίτερα είχε προηγηθεί η επί δεκαετία, λεηλασία των γλυπτών του Παρθενώνα από τον Έλγιν και τους είχε ανοίξει η όρεξη ! Όλοι ήθελαν μερτικό από τους Ελληνικούς θησαυρούς.
Ο σουλτάνος από την άλλη, είχε ορίσει όλα τα ευρήματα να παραδίδονται στην Υψηλή Πύλη, για να τα χαρίζει ο ίδιος ως δώρα σε ξένους αξιωματούχους ανάλογα με τις επιταγές της πολιτικής και των συμμαχιών του.
Στο λιμάνι <τυχαίνει> να είναι δεμένα δύο γαλλικά πολεμικά πλοία με την πρόφαση να ξεχειμωνιάσουν, στην πραγματικότητα όμως για να κάνει το πλήρωμα ανασκαφές σε περιοχές που προυπήρξαν αρχαίοι οικισμοί.
Ένας νεαρός αξιωματικός, ο ΟλιβιέΒουτιέ, που στη συνέχεια παραιτήθηκε από το γαλλικό ναυτικό για να πολεμήσει στο πλευρό των Ελλήνων, είχε μερικές γνώσεις αρχαιολογίας και αμέσως κατάλαβε την αξία του συγκεκριμένου ευρήματος. Ο ίδιος δεν είχε χρήματα να το αγοράσει. Έφτιαξε ένα σκίτσο του αγάλματος και ειδοποίησε τον Γάλλο πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη ,μαρκήσιο Ντε Ριβιέρ. Αυτός, ποιός ξέρει πώς, πέτυχε να πάρει την έγκριση του σουλτάνου να το αγοράσει και ,επειδή φαντάστηκε πως οι Έλληνες θα αντιδράσουν, εξασφάλισε και μια επιστολή του Πατριάρχη Γρηγορίου του 5ου που τους προέτρεπε τους ομοεθνείς του να δώσουν το άγαλμα(!) . Στο σκίτσο του Βουτιέ φαίνεται καθαρά , πως βρέθηκε και μέρος της βάσης με επιγραφή που ανέφερε το όνομα του γλύπτη.
…ΝΔΡΟΣ [Μ]ΗΝΙΔΟΥ [ΑΝΤ]ΙΟΧΕΥΣ ΑΠΟ ΜΑΙΑΝΔΡΟΥ ΕΠΟΙΗΣΕ, που σημαίνει ότι γλύπτης ήταν ο Αγήσανδρος ή Αλέξανδρος, γιος του Μηνίδη από την Αντιόχεια του Μαιάνδρου, ο οποίος έζησε τον 2ο και 1ο αιώνα π.Χ.
Επίσης βρέθηκαν τμήματα ενός αριστερού χεριού, πολύ φθαρμένα, που φαινόταν να κρατούν μήλο, αλλά νόμισαν πως ανήκαν σε άλλο άγαλμα και δεν το περισυνέλλεξαν.
Συνολικά ήταν 6 κομμάτια που τα συναρμολόγησαν αργότερα στο Λούβρο.
Εν τω μεταξύ Αθηναίοι πρόκριτοι που έμαθαν για την ανακάλυψη, έστειλαν απεσταλμένο για να το αγοράσει ώστε να παραμείνει στην Ελλάδα.
Παράλληλα, παρουσιάστηκε και ο Νικόλαος Μουρούζης, μέγας δραγουμάνος του οθωμανικού στόλου, και έπεισε τους Μηλίους να πουλήσουν το εύρημα σε εκείνον. Το φόρτωσε κιόλας άρον -άρον στο πλοίο του ,με προορισμό την Μολδαβία.
Λίγο πριν το πλοίο του Μουρούζη σαλπάρει, εμφανίζονται οι Γάλλοι με τα έγγραφα του σουλτάνου και του Πατριάρχη. Ακολουθεί χάος. Διαπληκτισμοί, χειροδικίες, διαμαρτυρίες. Τελικά οι Γάλλοι ναύτες κάνουν ρεσάλτο και με την απειλή των όπλων, αρπάζουν τα κιβώτια, τα φορτώνουν στο δικό τους πλοίο και φεύγουν για την Μασσαλία. Μέσα στην μάχη έσπασε το αριστερό χέρι από τον ώμο και μάλλον χάθηκε στην θάλασσα.
Όταν το άγαλμα έφτασε στην Γαλλία και αποκαταστάθηκε, χαρίστηκε από τον πρέσβη στον Βασιλιά Λουδοβίκο ΙΗκαι αυτός το δώρισε στο Λούβρο.
Ξαφνικά, το 1825 η επιγραφή που έφερε το όνομα του γλύπτη ,χάθηκε μυστηριωδώς. Υπάρχουν βάσιμες υποψίες πως την <εξαφάνισαν> οι ιθύνοντες του Μουσείου, για να μπορούν να παρουσιάσουν το άγαλμα ως έργο του Πραξιτέλη, δηλαδή 3 αιώνες παλαιότερο.
Λίγο πριν την κήρυξη του 2ου παγκοσμίου πολέμου πολλά αριστουργήματα του Μουσείου, μεταξύ των οποίων και η Αφροδίτη, μεταφέρθηκαν στο Chateau de Valencay στην κοιλάδα του Λίγηρα για προστασία. Επέστρεψε στο Λούβρο μετά το τέλος του πολέμου ,όπου εκτίθεται μέχρι σήμερα.
Το 1826, οι γαλλικές αρχές συμφώνησαν να αποζημιώσουν τους κατοίκους της Μήλου με ένα αντίγραφο για το τοπικό Μουσείο και 7.218 τουρκικά πιάστρα. Απαίτησαν όμως να συνταχθεί επίσημο έγγραφο που να δηλώνει ότι κανείς, ποτέ απόγονος των Μηλίων δεν θα προβάλει άλλες διεκδικήσεις ή αποζημιώσεις!
Πολλές και διάφορες θεωρίες έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί για το τί υπήρχε στα χέρια της θεάς: Το μήλο που της έδωσε ο Πάρης, η ασπίδα του Άρη, ένα αδράχτι. Άλλοι ειδικοί υποστήριξαν πως δεν κρατούσε τίποτα απλώς ετοιμαζόταν να λουστεί. Μετά την εφεύρεση των 3D εκτυπωτών, έχουν παρουσιαστεί διάφορες πιθανές εκδοχές.
Όπως και να ήταν η αρχική μορφή της ,παραμένει μια μοναδικά, πανέμορφη, εξόριστη Ελληνίδα αντικείμενο θαυμασμού ανά τους αιώνες.
Όλοι οι Έλληνες θέλουμε να ελπίζουμε και να πιστεύουμε πως θα έλθει η ημέρα της επιστροφής όλων των κλεμμένων θησαυρών μας στην πατρίδα τους. Οι διεκδικήσεις αυτές θα έπρεπε να είναι πιεστικές και μόνιμες, ανεξάρτητα από τα ποια κυβέρνηση βρίσκεται κάθε φορά στην εξουσία. Το θέμα είναι καίριο και πανεθνικό.
Φιλαρέτη Καλομενίδου, Εκπαιδευτικός
